Alım Opsiyonu (Call Option) Nedir?

Bu makalede, yeni başlayanlar için opsiyonlar serisinin en temel kavramlardan birini inceleyeceğiz: Alım opsiyonu(call), nedir ve nasıl çalışır? Bu konuyu adım adım ayrıntılarıyla ele alarak açıklayacağız.

Alım Opsiyonu (Call) nedir?

Alım opsiyonu veya Call opsiyonu, alıcıya belirli bir varlığı, belirli bir fiyattan ve önceden belirlenmiş gelecekteki bir tarihte satın alma hakkı veren bir finansal sözleşmedir.

Alıcının, uygun gördüğü bir fiyattan satın alma güvencesi satın aldığını söyleyebiliriz.

• Diyelim ki, TSLA hisselerini mevcut fiyattan satın almak istiyorsunuz, ancak şu anda yeterli paranız yok dolayısıyla, maaşınızı alacağınız tarihe kadar beklemeniz gerekli. İşin kötü tarafı, o zamana kadar fiyatların çok yükseleceğini ve bu fiyatın sizin için artık çekici olmayacağını düşünüyorsunuz. İşte o zaman, CALL opsiyonu satın alarak, hisseleri istediğiniz fiyata bağlamak için bir ödeme yapıyorsunuz, ancak unutmayın ki, daha sonra hisseleri satın almak için de bir ödeme yapacaksınız. Bu hisseleri satın almanın gerçek maliyetini hesaplamak için hisselerin toplam satın alma bedeline istediğiniz fiyatı bağlamak için ödediğiniz tutarı (opsiyon primi) da eklemeniz gereklidir.

Tüm sözleşmelerde olduğu gibi sözleşme yapabilmek için bir de karşı tarafın da olması gereklidir. Karşı taraf belirtilen fiyattan bu hisseleri satmayı taahhüt eder ve bu taahhüdü üstlenmesinin karşılığında, opsiyon primi adı verilen bir bedel alır. Satıcının bu şekilde bir sözleşmeye yapmasına olanak sağlayan sözleşmelere de satım opsiyonları veya put opsiyonları adı verilir. 

👉 Satım opsiyon hakkında daha detaylı bilgi almak için Satım Opsiyonu (Put Option) Nedir? adlı makalemizi inceleyebilirsiniz.

Alım Opsiyon Nasıl Çalışır?

Şimdi, bir alım opsiyonu (call) sözleşmesinde her bir tarafın hak ve yükümlülüklerini yakından inceleyelim.

Alım Opsiyonu (Call) Alıcı için Nasıl Çalışır?

Sözleşmenin taraflarının her birinin dayanak varlıkla ilgili farklı görüşlere sahip olduğu açıkça görülmektedir. Alıcı dayanak varlığın fiyatının yükseleceğinden çok emin olduğu için mevcut fiyattan satın alabilmek için üste para ödemeye bile razı olmuştur.

Dayanak varlığın fiyatı ne kadar yükselirse, alıcının elindeki sözleşmenin değeri o kadar artar çünkü aynı varlığı spot piyasa fiyatından çok daha düşük bir fiyata satın almayı garanti etmiş olur ve opsiyonun vade tarihinde fiyatı çok daha yüksek olan dayanak varlığı çok daha düşük bir fiyata satın alır. Bunu tekrar ediyoruz ve netleştiriyoruz çünkü bu önemli bir nokta:

Bu yatırımcının aldığı risk sadece opsiyonu satın alırken ödediği opsiyon primi kadardır. Aslında bu kadar basit. Unutmayın, alıcının dayanak varlığı satın alma hakkı vardır ancak böyle bir zorunluluğu yoktur; yani opsiyonun vade tarihinde, opsiyonun kullanım fiyatı onun için cazip değilse satın alma opsiyonu kullanmaz ve sadece ödediği primi kaybetmiş olur.

Alım Opsiyonu (call) Satıcı için Nasıl Çalışır?

Satıcı açısından işler elbette farklıdır.

Satıcı, söz konusu hisseleri (dayanak varlık) kullanım fiyatından (strike price) alıcıya satmayı taahhüt eder ve satmakla yükümlüdür.

Eğer hisseler satıcının portföyünde mevcutsa ve vade tarihine kadar olan sürenin sonuna kadar hisselerin fiyatı kullanım fiyatının (strike price) çok üzerine çıkarsa, bu hisseleri opsiyonun vade tarihinde işlem gördükleri fiyatın çok altında bir fiyata satmak zorunda kalacaktır.

Aslında, satıcı için bu bir kayıp olarak nitelendirilemez ama can sıkıcıdır ve ayrıca kazanç elde etme fırsatını kaçırmış olur. Ancak, satıcının portföyünde bu hisseler mevcut değilse, işte o zaman problem büyür çünkü ,o durumda taahhüdünü yerine getirmek için söz konusu hisseleri piyasadan daha yüksek bir fiyata satın almak ve bunları kullanım fiyatından (strike price) fiyatından opsiyonun alıcısına satmak zorunda kalır.

Böyle bir işlemin sonucunda oluşabilecek kayıp, vade sonuna kadar dayanak varlığın fiyatındaki artış kadar olabilir.

Opsiyona konu olan hisse senetlerinin portföyünüzde bulunuyor olması yaptığınız işlemin kayıpla sonuçlanmasını önlemez ancak spot fiyatın aşırı yükselme olasılığına karşı size bir koruma sağlar.

Gördüğümüz gibi, kayıp veya problem, opsiyonun dayanak varlığı olan hisse senedinin piyasa fiyatı (spot price), kullanım fiyatını (strike price) aştığında başlar. Bu noktada ya zarar edersiniz ya da herhangi bir kazanç sağlayamazsınız.

Bununla birlikte, opsiyonun vade tarihinde hisselerin fiyatı kullanım fiyatını aşmadıysa, satıcı tahsil ettiği opsiyon primini kazanç hanesine yazar.

👉 Daha fazla bilgi için, opsiyonlarla işlem yapma başlıklı genel makalemize başvurabilirsiniz.

Alım Opsiyonunda Kazanç ve Kayıp Nasıl Hesaplanır?

Konunun daha net anlaşılması için alım opsiyonu (Call) kar/zarar grafiklerini ekledik.

Bu şekilde bakıldığında, opsiyonun vadesi geldiğinde anaparamızın durumu daha net anlaşılabilir.

Satın Alınan Call Opsiyonu

Aşağıdaki ilk grafikte, bir alım opsiyonu (Call) satın aldığımızda, pozisyonumuzun kar/zarar durumunun nasıl değiştiğini görebilirsiniz.

• Kırmızı bölge: Olası kayıpları ifade eder ve gördüğünüz gibi dayanak varlığın fiyatı ne kadar düşerse düşsün, kayıplar ödenen primle sınırlı kalır, buna karşın elde edilecek kazanç sınırsız bir şekilde artma potansiyeline sahiptir.

• Yeşil bölge: Kımızı bölgenin tam tersidir. Daha önce belirttiğimiz gibi, alıcı için dayanak varlık ne kadar yükselirse o kadar iyidir. Kazanç potansiyel olarak sınırsızdır. Ancak potansiyel olarak sınırsız olsa da, pratikte sonsuz anlamına gelmez çünkü mantıklı düşünürsek, dayanak varlığın fiyatı (hisse fiyatı) sonuçta şirketin temel finansal verilerine bağlıdır.

Satılan Call Opsiyonu

Satılan alım opsiyonu (Call) için ise kâr/zarar bölgeleri aşağıdaki gibi olacaktır:

Aşağıdaki grafik bize alım opsiyonunu (Call) satıcı tarafında nasıl çalıştığını gösteriyor.

• Kırmızı bölge: Görüldüğü gibi kayıplar, dayanak varlık yükseldiği sürece sınırsızdır, ancak, dayanak varlığın kullanım fiyatının (strike price) altında olması alınan primin tamamını kazanç hanesine yazmak için yeterlidir. Grafikten de anlaşıldığı gibi risk daha yüksek olsa da, yeterli bir fiyat aralığında çok yüksek olasılıkla kârlı bir işlem yapabilirsiniz.

• Yeşil bölge: Kâr bölgesidir ve dayanak varlığın fiyatı kullanım fiyatının (strike price) altında olduğu sürece alım opsiyonu (call) satışından kâr elde edilir, ancak elde edilecek kâr sadece alınan primle sınırlı olacaktır. Grafikten de anlaşıldığı gibi risk daha yüksek olsa da, yeterli olduğu bir fiyat aralığında çok yüksek olasılıkla kârlı bir işlem yapabilirsiniz.

Call Opsiyon İşlemi Nasıl Yapılır? | Örnek İşlem

Bunu grafik üzerinde bir örnekle açıklamak için Interactive Brokers'ın işlem platformu Trader Workstation'da bir call opsiyonu satın alma emrinin nasıl verilir görelim.

İlk kez bir opsiyon zinciri açıyorsanız alım opsiyonu (Call) satın almak veya satmak çok karmaşık ve ürkütücü görünebilir.

Biliyorum, ekranda çok fazla sayı ve bilgi görüntüleniyor ama bu sizi ürkütmesin. Ekranda gördüğün alt alta sıralanmış veriler bu opsiyon için mevcut olan farklı kullanım fiyatlarıdır (strike price). Ayrıca her bir kullanım fiyatı için farklı bir opsiyon primi gösterilmektedir. Bu da opsiyonu satın almak veya satmak için ödeyeceğin veya tahsil edeceğin bedel demektir.

Burada, mavi ile işaretlenmiş kullanım fiyatını (strike price) seçersek tıpkı opsiyon alım veya satım emri vermek istediğimizde olduğu gibi bir emir formu açılacaktır:

Emir yüklendikten sonra, emir ile ilgili tüm bilgileri görebiliriz. Ekranda yer alan tüm terimlerin kullanım fiyatı (strike price) , vade tarihi ve dayanak varlığın sembolü ile ilgili bilgilerden ibaret olduğunu unutmayın. Emir yüklendikten sonra yapmanız gerekenler :

• Opsiyonu satın almak mı yoksa satmak mı istediğinizi belirtmek.
• İşlemi gerçekleştirmek için ödemeyi veya tahsil etmeyi kabul ettiğiniz fiyattan bir limit emri girmek.

Satım opsiyonları olarak da bilinen PUT opsiyonları is CALL opsiyonlarının tersidir.

Ancak burada, başlangıçta çok karıştırılan ve özellikle dikkat etmeniz gereken bir noktayı vurgulamak isterim: Bir alım opsiyonu (Call) satmakla bir satım opsiyonu (Put) satın almak aynı şey değildir. 👉 Bunu Satım Opsiyonu (Put Option) Nedir? başlıklı makalemizde açıklayacağız.

Alım Opsiyonu (Call) Satın Alma Örneği

Bir yatırımcının, ABC şirketinin hisselerinin, sözleşme büyüklüğü 100 hisse senedi olan üç ay vadeli bir call opsiyonunu satın aldığını varsayalım. Kullanım fiyatı (strike price) 20 ₺ ve opsiyon primi hisse başına 5 ₺ olsun.

Vade sonunda hisse senetlerinin spot fiyatı 23 ₺ olursa, yatırımcının opsiyonu kullanacak mıdır? Kullanırsa kârı/zararı ne olur?

Öncelikle, yatırımcı opsiyonu kullanılacaktır. Yatırımcının kârını/zararını hesaplarken önce opsiyonu satın alırken ne kadar prim ödediğini belirliyoruz:

• Opsiyon primi: Hisse adedi * Hisse başına opsiyon primi
  • 100 * 5 = 50 ₺

Sonra, kullanım fiyatı ile spot piyasa fiyatı arasındaki farkı hisse adediyle çarpıyoruz ve çıkan değerden opsiyon primi için ödenen bedeli çıkarıyoruz:

• [(Kullanım fiyatı - Spot fiyat) * Hisse Adedi] - Opsiyon Primi
  • [(23 - 20) * 100] - 50 = 250 ₺

Bu durumda alım opsiyonu (Call) satın alan yatırımcı 250 ₺ kâr elde eder.

Bir bu alım opsiyonun (Call) satan tarafın durumuna bakalım. Satıcı bu opsiyonu korunmasız (uncovered veya naked call) olarak sattığını varsayarsak, spot piyasadan hisse senetlerini satın alıp bu opsiyonu satın alan tarafa satmak zorunda kalacaktır. Bu durumda satıcının zararı:

• Hisseleri spot fiyattan satın almanın maliyeti: Spot fiyat * Hisse Adedi
  • 23 * 100= 2,300 ₺

• Hisselerin satışından elde edilen: Kullanım fiyatı * Hisse adedi
  • 20 * 100 = 2,000 ₺

• Tahsil edilen opsiyon primi: Hisse adedi * Hisse başına opsiyon primi
  • 100 * 5 = 50 ₺

• Satıcının kârı /zararı = Hisselerin satışından elde edilen - Hisseleri spot fiyattan satın almanın maliyeti + Tahsil edilen opsiyon primi
  • 2.000 - 2.300 + 50= -250 ₺ zarar

Şimdi de vade sonunda spot fiyatının 18 ₺ olduğu varsayalım. Bu senaryoda, alıcı call opsiyonunu kullanmaz ve ödediği prim (15 ₺) kayıp hanesine yazılır. Karşı tarafta satıcı ise alıcıdan tahsil ettiği opsiyon primini kazanç hanesine yazar.

Burada ayrıca bu opsiyonun alıcısının kar elde etmesi için ABC şirketinin hisse senetlerinin spot fiyatının en az ne kadar olması gerektiğini sorabiliriz?

Alıcının kar etmesi için söz konusu hisse senetlerinin spot fiyatının, kullanım fiyatı (strike price) ile opsiyon priminin fiyatından yüksek olması gerektiğini unutmayın. Sözleşme büyüklüğü 100 hisse senedinden oluştuğuna göre alıcı için başa baş noktasını hesaplayabiliriz:

• Başa baş noktası = Hisse senedi adedi * (Hisselerin Spot Fiyatı - Opsiyon Kullanım Fiyatı) - Opsiyon primi
  • 100 * (x- 20) - 50 = 0
  • 100 * (x - 20) = 50
  • x - 20 = 0,5
  • x = 20,5

Yani, call opsiyonu alıcısının kâr elde etmesi için vade sonunda spot fiyatının 20,5 ₺'den yüksek olması gerekir

Alım Opsiyonu (Call) Stratejileri

Burada bilmemiz gereken en önemli noktalardan biri; aynı dayanak varlık üzerinde, farklı kullanım fiyatları (strike price) ve vade tarihleriyle birden fazla opsiyon sözleşmesi oluşturabiliyor olmasıdır. Bu opsiyon sözleşmelerinin her biri bağımsız birer finansal varlık olarak işlem görürler, dolayısıyla aynı anda birden fazla opsiyon sözleşmesi satın alınabilir veya sözleşme büyüklükleri birden çok sayıda dayanak varlığı içerebilir. Bu sayede, aynı dayanak varlık üzerinde bir veya daha fazla farklı opsiyon sözleşmesinin aynı anda alınıp satıldığı stratejiler oluşturulabilir:

• Alım opsiyonlu kredi yayılma stratejisi (Call credit spread): Bu strateji, bir Call opsiyonunu satarken aynı anda daha yüksek bir fiyattan başka bir Call opsiyonunun satın alınmasından oluşur. Bu strateji, bir alım opsiyonu (Call) satıyormuş gibi pozisyon almanızı sağlar, ancak satın aldığınız alım opsiyonu (Call) riskinizi sınırlar. Ancak bu korumanın karşılığında alacağınız opsiyon priminden elde edeceğiniz kazanç daha düşük olacaktır çünkü aldığınız bu primi stratejiyi koruyan Call opsiyonunu satın alırken ödeyeceğiniz opsiyon primi için kullanacaksınız.

• Alım opsiyonlu borçlu yayılma stratejisi (Call debit spread): Bu strateji önceki stratejiyle aynıdır. Burada kullanım fiyatı (strike price) daha düşük olan alım opsiyonunu (Call) satın alınır ve kullanım fiyatlı (strike price) daha yüksek olan başka bir alım opsiyonu (Call) satılır. Bu strateji, satın alınan bir alım opsiyonu (Call) gibi davranır. Bu yöntemle, işlem riski ve maksimum kayıp azaltılır. Tabii bu arada, maksimum kazancı sınırlama pahasına zamanın geçişi ve beklenen volatilitenin etkisini yumuşatmak için satılan alım opsiyonundan (Call) tahsil edilen opsiyon priminden elde edilen gelir de, satın alınan alım opsiyonu primini ödemede kullanılacağı için düşecektir.

• Korunmalı alım opsiyonu (Covered Call ): Korunmalı alım opsiyonu (Covered Call), bu makalede değindiğimiz bir stratejidir. Bu strateji, portföyde bulunan bir dayanak varlık için bir alım opsiyonu (Call) satmak anlamına gelir. Dayanak varlığın portföyde bulunması, bu pozisyonu herhangi bir yükselişe karşı korurken, satılan bu alım opsiyonu hisseleri kullanım fiyatından (strike price) satma zorunluluğu getirir. Bu strateji, fiyatının yatay bir seyir izleyeceği düşünülen portföyde mevcut bir hisse senedini elden çıkarmadan gelir sağlamak için kullanışlıdır.

Sonuç olarak, bir alım opsiyonu (call), alıcıya belirli bir fiyattan bir varlık satın alma hakkı verirken, satıcıya da, satış taahhüdünde bulunarak opsiyon primi adı verilen bir kazanç sağlama karşılığında vade sonunda belirlenen fiyattan söz konusu dayanak varlığı satma zorunluluğu getirir.