Borsa Emir Tipleri: Nedir ve Nasıl Çalışır?

Hisse senedi alım satımı gerçekleştirmek için aracı kurumuzun veya bankamızın borsa emri olarak bilinen işlemleri yapması gerekmektedir. Peki, bir emir nasıl işlenir ve borsaya yatırım yaparken hangi tür emirleri kullanabiliriz?

Bu yazımızda, en temel emirlerden (piyasa emri, limitli emri, stop emri) en ileri olanlara kadar tüm detayları anlatıyoruz.

Bir Borsa Emri Nedir ve Hedefleri Nelerdir?

Bir borsa emri, bir aracı kurumun borsada işlem yapması için aldığı resmi görevdir. Bu görev, brokerimize belirli bir hisse senedi veya hisse senedi grubunu belirli bir fiyat, hacim veya süre ile alması veya satması için verdiğimiz direktiftir.

Emrin amacı, hisse senedi almak veya satmak olsa da, bunu birçok farklı şekilde başarabiliriz. Bunun için emrin detaylı olarak tanımlanması gerekir ve içermesi gereken bilgiler şunlardır:

• Alım veya satım emri olup olmadığını belirlemek.
• Emrin konusu olan değerler veya ETF.
• Pazarlık yapmaya hazır olduğunuz hisse senedi miktarı.
• Almak veya satmak istediğiniz fiyat.
• Borsa emrinin uygulanma şekli.
• Geçerlilik süresi. Maksimum geçerlilik süresi giriş yapıldığı andan itibaren 90 takvim günüdür. Varsayılan olarak emirler bir gün için geçerlidir.

Bir Borsa Emri Nasıl İşlenir?

Emirler, önceliklerine göre çeşitli şekillerde işlenebilir; örneğin, giriş teklifleri veya alım emirleri önce fiyata ve ardından zamana göre önceliklendirilir.

Fiyata göre: bir alım emri en yüksekten en düşüğe, bir satış emri ise en düşükten en yükseğe sıralanır.

Eğer fiyat eşitse, emirler giriş sırasına göre sıralanır, yani ilk verilen emir önceliklidir.

👉 Daha fazla bilgi: Borsada Nasıl Yatırım Yapılır?

Borsada işlem yapmak için emir türleri

Piyasa Emri (Market order) Nedir?

Bu emir türü, en temel olanlardır ve genellikle strateji olmadan yatırım yapan kişiler tarafından tercih edilir. Bu emirler, hisseyi o anki piyasa fiyatına satın almayı veya satmayı içerir. Eğer emir verildiğinde fiyat 120,34 TL ise, bu fiyata satın alınır.

Dikkatli olun, çünkü çoğu zaman emir verdiğinizden itibaren fiyat değişebilir ve emriniz işleme girdiğindeki son fiyat, satın alınacak veya satılacak fiyat olacaktır. Bu tür emirlerden kaçınmak genellikle daha iyidir.

Piyasa Emirlerinin Avantajları

✅ Çok hızlı bir şekilde gerçekleştirilir ve her zaman işleme girer.

✅ Diğer tüm emirlere karşı önceliği vardır.

✅ Yalnızca alış veya satışta aciliyet durumunda uygundur.

Piyasa Emirlerinin Riskleri

❌ Uygulama fiyatının kontrolü yoktur.

❌ Sonuç olarak komisyonlar beklenenden daha yüksek olabilir.

❌ Çok volatil varlıklarda büyük kayıplar yaşanabilir.

Limit Emir (Limit Order) Nedir?

Limit emir, hisse senedi alım-satım stratejilerinde sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. Bu emir türü, bir yatırım stratejisinin ve belirlenen bir eylem planının varlığını gösterir. Temel olarak, bir hisse senedi için önceden belirlenen bir fiyata ulaşılana kadar alım-satım işlemi gerçekleştirilmez.

Bu tür emirlerin avantajı, eğer piyasada bir fiyat boşluğu oluşursa, hisse senedini bir sonraki en iyi kotasyon fiyatından alıp satabilmenizdir. Örneğin, bir hisse için 100 TL'ye alım emri verdiğinizde ve hisse 104 TL'den işlem görüyorken, fiyat aniden 98,75 TL'ye düşerse, bu son fiyat üzerinden işlem görür.

Diğer bir deyişle, bu emir türü, alım için belirlenen fiyatın eşit veya daha düşük, satış için ise eşit veya daha yüksek olduğu durumlarda işleme alınır. Eğer belirlenen fiyatta bir karşı taraf bulunamazsa, emir gerçekleştirilmez ve uygun bir karşı taraf bulunana kadar bekletilir.

Limit Emirlerin Avantajları

✅ Belirlenen fiyat üzerinden işlem yapılacağı için maliyet kontrolü sağlar.

✅ Komisyonlar üzerinde tam kontrol imkanı sunar.

✅ Düşünülmüş ve planlanmış bir yatırım stratejisinin göstergesidir; dürtüsel alım-satımlardan kaçınır.

Limit Emirlerin Riskleri

❌ Emirlerin piyasa koşulları nedeniyle gerçekleşmemesi ve istenilen hisselerin alınamaması ya da satılamaması riski.

Türkiye pazarında emirler 90 gün boyunca geçerlidir; bu süre sonunda, emir gerçekleşmemişse iptal edilir.

Stop Emir (Stop Order) Nedir?

Stoplu emirler, zararları sınırlamak ve kazançları korumak amacıyla kullanılan emir türleridir. Bu emirler, belirlenen bir fiyata ulaşıldığında otomatik olarak bir sınırlı emir olarak işleme girer.

Örneğin, zararları sınırlamak için kullanılan 'stop-loss' emri, yatırımcının belirlediği bir fiyat seviyesine ulaştığında pozisyonunu otomatik olarak kapatarak daha büyük kayıpları önler. Kazançları realize etmek için kullanılan 'stop-win' ya da 'take-profit' emri ise, belirli bir kar hedefine ulaşıldığında işlemi sonlandırır.

Stop Emir Türleri

• Stop-Loss: Yatırımın yanlış gitmesi durumunda belirli bir fiyatta otomatik olarak satış yaparak zararı sınırlar.
• Stop Profit (Take-Profit): Belirlenen kar hedefine ulaşıldığında pozisyonu otomatik olarak kapatır ve kazancı realize eder.
• Stop Limit: Bir stop emriyle sınırlı emirin kombinasyonudur. Fiyat belirlenen stop seviyesine ulaştığında, belirli bir limit fiyata sınırlı bir emir tetiklenir.
• Artan Stop: Fiyat artışlarını takip eden ve değerde bir düşüş yaşandığında işlemi durduran dinamik bir stop emirdir.

Stop Emirlerin Avantajları:

✅ Potansiyel kayıplarınızı ve kazançlarınızı önceden tanımlayarak risk yönetimi sağlar.

✅ Fiyat belirlenen seviyeye ulaşmadığı sürece emir gerçekleşmez.

✅ Yatırım stratejinizin daha titiz bir şekilde uygulanmasını sağlar.

Stop Emirlerin Riskleri

❌ Emir tetiklendikten sonra piyasa koşulları değişirse fırsat maliyeti yaratabilir. Örneğin, bir stop-loss emri işlendikten hemen sonra fiyatlar yükselmeye başlarsa, bu durum kaçırılan bir kazanç fırsatı olabilir.

• Eğer bir stop-loss ise, gerçekleştirilir ve hemen sonra fiyat döner ve yükselmeye başlarsa, büyük bir fırsat maliyetimiz olur.
• Bir stop-win gerçekleştirildiğinde ve sonrasında fiyat uzun bir süre boyunca artmaya devam ederse, aynı durum geçerlidir.

Sınırlı ve stoplu emirler, yatırımcıların piyasa dalgalanmalarına karşı kendilerini korumalarına ve stratejik yatırım yapmalarına olanak tanır. Her iki emir türü de, finansal hedeflere ulaşmak için düşünülmüş ve kontrollü bir yaklaşım sunar.

Gelişmiş Borsa Emir Türleri

Borsada işlem yaparken çeşitli emir türleri kullanılabilir. Bu yazıda, özellikle üç gelişmiş emir türünü inceliyoruz.

Pre Market Limit Emri Nedir?

Pre Market Limit Emri, hisse senetlerini resmi piyasa saatlerinden önce alıp satma imkanı tanır. Bu emir türü, özellikle büyük kurumsal yatırımcıların piyasa açılmadan önce önemli fiyat hareketlerinden yararlanmak için kullandığı bir yöntemdir. Ayrıca, özellikle finansal sonuçların açıklandığı dönemlerde perakende yatırımcılar için de avantajlar sunabilir.

Iceberg Emri Nedir?

Iceberg emri, büyük miktarlardaki hisse senetlerini piyasaya tam olarak açıklamadan satın almanıza olanak tanır. Bu emir türü, diğer traderların alım yaptığınız miktarı bilmemesini sağlar, böylece büyük işlemlerin piyasada dikkat çekmeden gerçekleştirilmesine imkan tanır. Iceberg emirleri, pozisyonunuzu piyasaya açıklamak istemediğiniz durumlar için idealdir.

VWAP Emri Nedir?

VWAP (Volume Weighted Average Price), bir hisse senedinin belirli bir zaman dilimi boyunca ortalama fiyatının hacim ağırlıklı hesaplanmasına dayanan bir stratejidir. Bu emir, traderların bir hisse senedinin adil bir fiyata sahip olup olmadığını anlamalarına yardımcı olur; böylece hisse senedinin aşırı değerli ya da değersiz olup olmadığını değerlendirebilirler. VWAP, piyasada stabil bir fiyattan alım yaparak daha iyi getiri elde etmeyi hedefleyen traderlar için yararlı bir araçtır.

Her bir emir türü, piyasa koşullarına ve yatırımcının stratejisine göre farklı avantajlar sunar. Bu gelişmiş emir türlerini kullanarak yatırımcılar, borsada daha sofistike ve kontrollü işlemler yapabilirler. Özellikle büyük hacimli işlemlerde, piyasa etkisini minimize ederek ve maliyet efektifliğini artırarak işlem yapmanın anahtarı bu tür emirlerde yatmaktadır. Her yatırımcının, kendi yatırım hedeflerine uygun olarak bu emir türlerini değerlendirmesi önerilir.

Borsada Emirlerin Uygulanma Koşulları

Açık piyasada işlem gören emirlerin uygulanabilmesi için çeşitli koşulların belirlenmesi gerekmektedir. Bu koşullar, yatırımcıların stratejilerine uygun şekilde işlemlerini yönlendirmelerine olanak tanır. İşte en yaygın kullanılan borsa emir tipleri ve bu emirlerin özellikleri:

1. Minimum Hacim: Emir, belirli bir minimum hisse senedi sayısını kapsayacak şekilde girilir.
2. Uygula veya İptal Et (IOC - Immediate or Cancel): Emir girildiğinde, piyasada mevcut olan kısmı derhal uygulanır ve kalan kısmı iptal edilir.
3. Hepsi ya da Hiçbiri (AON - All or None): Bu emir, sadece tüm miktarı piyasa fiyatına uygulanabilirse işleme alınır, aksi takdirde iptal edilir.
4. Gizli Hacimli: Bu emir türü, işlemciye tam miktarı piyasaya açıklamadan emir girebilme olanağı tanır. Bu, özellikle büyük hacimli işlemlerde, piyasa üzerinde olumsuz etki yaratılmasını engeller. Emir girilirken, işlemcinin en az 250 hisse gösterecek şekilde bir kısmını belirtmesi gerekir.

Dikkate alınması gereken diğer hususlar

• Gün: Bu emir türü, gün sonunda otomatik olarak sona erer.
• İptal Edilene Kadar Geçerli (GTC): Bu emir, ya gerçekleştirilene ya da yatırımcı tarafından manuel olarak iptal edilene kadar aktif kalır.
• Belirli Bir Tarihe Kadar Geçerli (GTD): Emir, belirlenen tarihe kadar veya emir gerçekleşene kadar geçerlidir.
• Açılışta (ATO): Bu emir, işlem gününün başlangıcında uygulanır. Eğer gerçekleştirilemezse iptal edilir.
• Kapanışta (ATC): Oturumun sonunda uygulanır; gerçekleşmezse iptal edilir.
• Hemen veya İptal (IOC): Emir girildiği anda hemen kısmen ya da tamamen gerçekleştirilir; aksi takdirde iptal edilir.
• Hepsi veya Hiçbiri (AON): Emir ancak tümü tam olarak uygulanabilirse gerçekleştirilir; aksi halde reddedilir. Bu tür emirler genellikle büyük hacimli işlemler için kullanılır.
• Doldur veya Öldür (FOK): Bu emir, girildiği anda hemen tamamen gerçekleşmelidir; aksi takdirde tümüyle iptal edilir.
• Dark Ice Emri: Bu emir, emrin toplam hacmini ve değişken boyutlarını gizleyerek piyasada minimal etki ile işlem yapılmasını sağlar. Özellikle büyük miktarlardaki işlemlerde tercih edilir.

Borsa Emirleri Özet

Borsada kullanılan emir türleri, yatırımcıların piyasa dalgalanmalarını etkili bir şekilde yönetmelerine ve stratejik kararlar almalarına olanak tanır. Her emir türünün kendine has özellikleri, yatırımcılara çeşitli piyasa koşullarında esneklik sağlar. Yatırımcılar, bu bilgileri kullanarak işlem stratejilerini optimize edebilir ve yatırım hedeflerine ulaşmak için gerekli adımları atabilir.