Bilanço Nedir? Nasıl İncelenir?

Bilanço, bir şirketin temel mali tablolarından biridir. En tipik özelliği bir şirketin belirli bir tarihteki ekonomik durumunu yansıtmasıdır.

Kısacası bilanço bize bir şirketin mali durumunu anlatır.  Bir metaforla anlatmak gerekirse, bilançonun bir şirketin anlık fotoğrafı  olduğunu söyleyebiliriz. Bilanço üç ana bölümden oluşur: aktif, pasif ve öz sermaye. Bu bölümler makalede ayrıntılı olarak işlenecektir.

Gelir tablosundan farklı olarak, bilanço para akışlarını değil, belirli kalemlerdeki toplam tutarları gösterir. Örneğin, şirketin zaman içinde elde ettiği kazançlar sermaye kalemine dahil edilir. Buna karşılık gelir tablosunda, sadece belirli bir döneme, örneğin Temmuz 2022'ye ait kar veya net kar gösterilir.

Bilanço hazırlaması neden gereklidir diye bir soru aklımıza gelebilir.  Bu belge, şirketin mali durumunu analiz etmek ve iyileştirilebilecek kalemleri görebilmek amacıyla iç kullanım için hazırlanır. Ayrıca hissedarlar, potansiyel yatırımcılar ve piyasa düzenleyicileri de şirket bilançolarını aynı şekilde inceleyerek şirketlerin sürdürülebilirlikleri hakkında bir fikir edinirler.

Dikkate alınması gereken bir diğer önemli nokta ise, bilançonun, keyfi olarak değil, belirli kurallara uyularak hazırlanması gerektiğidir. Bu kurallar, Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB - International Accounting Standards Board) tarafından belirlenen Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarıdır (IFRS - International Financial Reporting Standards).

Son olarak, borsada işlem gören şirketlerin bilançolarını kamuoyuna açıklamak zorunda olduklarını vurgulamak önemlidir.

Bilanço'nun Yapısı

Bilançonun yapısı aşağıdaki gibidir:

Bir bilançoda, varlıkların yükümlülükler ile net değerin (öz kaynaklar) toplamına eşit olması gereklidir. Bu her zaman uyulması gereken bir kuraldır.

👉 Peki, bir şirketin Bilançosunu inceleyerek edindiğimiz bilgiler ne işe yarar? Bu sorunun cevabını, Borsada Temel Analiz: Oranlar, Yöntemler ve Şirket Türleri başlıklı makalede bulabilirsiniz.

Aşağıda, bilançonun ana başlıklarını oluşturan kalemleri göreceğiz.

Varlıklar (Aktif)

Varlıklar, şirketin faaliyetlerini yürütebilmesi için gerekli olan mallar, haklar ve diğer kaynakları tümünü kapsar. Ayrıca, satıldığında kar elde edilebilecek mallar da varlıklara dahil edilir.

Varlıklar ayrıca aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

Dönen varlıklar: Kısa vadede (bir yıldan az) satılması veya tüketilmesi beklenen varlıklardır. Diğer bir deyişle, likiditesi yüksek varlıklardır. Bu kategoride aşağıdaki hesaplar bulunur:

• Hazır değerler: Nakit ve banka hesaplarındaki mevduatlar.
• Stoklar: Henüz satılmamış mallar.
• Ticari alacaklar: Kredili/vadeli satışlar nedeniyle şirkete borçlu olan müşteriler.
• Satışa hazır duran varlıklar: Şirketin kısa vadede satmayı planladığı varlıklar.
• Finansal dönen varlıklar: Şirketin sahip olduğu kısa vadeli finansal yatırım araçlar, örneğin, altı aylık hazine bonoları.

Duran varlıklar: Bunlar uzun vadede tutulması beklenen varlıklardır. Duran varlıkları oluşturan kalemler:

• Maddi duran varlıklar: Üretim, dağıtım ve şirket yönetimi ile ilgili varlıklar (ekonomik faaliyeti yürütmek için gerekli varlıklar: makineler, üretim tesisleri, vb.).
• Gayrimenkul yatırımları:  Gelir veya kar elde etmesi beklenen gayrimenkuller (ancak şirket bir emlak şirketi ise bu durumda gayrimenkul kiralama ve satışı ana faaliyetinin bir parçası olacaktır).
• Uzun vadeli finansal yatırımlar: Firma tarafından tutulan uzun vadeli finansal varlıklar, örneğin verilen krediler, hisse senetleri, bonolar, vb.
• Maddi olmayan duran varlıklar: Bunlar ekonomik değere sahip fiziksel olmayan varlıklardır (haklar, patentler, izinler, bilgisayar uygulamaları, vb.).

Yükümlülükler (Pasif)

Yükümlülükler, basit anlatımıyla, şirketin üçüncü taraflara olan borçlarıdır. Varlıklar gibi, dönen (kısa vadeli) ve duran (uzun vadeli) olarak sınıflandırılabilir.

Kısa Vadeli Yükümlülükler: Bu kategoriye dahil olan hesaplar:

• Alacaklı hesaplar: örneğin, hammadde sağlayan tedarikçilere olan borçlar.
• Kısa vadeli finansal yükümlülükler: mevcut yıl içinde nakit olarak geri ödemesi gereken kredi veren kuruluşlar veya başka kuruluşlara karşı yükümlülükler (temel olarak tahviller ve krediler).
• Kısa vadeli karşılıklar: şirketin, kesin miktarı veya ödeme tarihi belirsiz ancak kısa vadeli yükümlülükleri için ayrılan karşılıklar (personel giderleri, vergiler, vb.).

Uzun Vadeli Yükümlülükler: Bu kategoriye dahil olan hesaplar:

• Uzun vadeli finansal yükümlülükler: uzun bir süre sonra nakit olarak geri ödenmesi gereken kredi veren kuruluşlar veya başka kuruluşlara karşı yükümlülükler (temel olarak tahviller ve krediler).
• Uzun vadeli karşılıklar: şirketin kesin miktarı veya ödeme tarihi belirsiz ancak uzun vadeli yükümlülükleri için ayrılan karşılıklar (personel giderleri, vergiler, vb.).
• Ertelenmiş vergi yükümlülüğü: tahakkuk etmiş ancak ödemesi ileri tarihe ötelenen kazanç üzerinden alınan vergiler. Dolayısıyla, ödemesi gereken ve gelecekte ödenecek vergilerdir.

Net Değer

Bu, çoğunlukla hissedarların sağladığı kaynaklardan ve şirketin önceki dönemlerde birikmiş karlarından oluşur. Bu kategoride bulunan hesaplar:

Öz kaynaklar: Hisse sahiplerinin katkıları ve önceki yıllara ait birikmiş karlar.
Değer değişimi ayarları: finansal varlıkların değerlerindeki değişiklikler (dövizler,  türev finansal ürünler, vb.).
Azınlık hisseler: Bu, büyük bir şirket (ana) tarafından kontrol edilen bağlı şirketlerden oluşan grup şirketleri ile ilgilidir.

Bu durumda, ana şirket bağlı şirketlerin hisselerinin %100'üne sahip değildir. Bu nedenle, ana şirkete ait olmayan paylar azınlık hisselerini oluşturur.

 Bilanço örneği

ABC şirketine ait aşağıdaki örnek bilançoyu inceleyelim: