Borçlanma Oranı, Öz Kaynaklar ve Likidite Değerlendirmesi Nasıl Yapılır? | Formüller ve Yorumlama

Borçlanma oranı, öz kaynaklar ve likidite değerlendirmesi şirketlerin mali ve finansal gücünü ölçmek için sıklıkla kullanılan kavramlardır. Bu oranlar ve formüller aracılığıyla temel analiz yaparak kârlı şirketler bulunabilir.

Bu makalede, "Borçlanma oranı nedir?", "Borçlanma, Likidite ve Ödeme Gücü oranları arasında ne tür farklar vardır?" sorularına cevap arayarak temel analizde sıklıkla kullanılan formüllere ve yorumlarına göz atacağız.

Borçlanma Oranı Nedir?

Borçlanma, bir şirketin kendi varlıklarına kıyasla ne kadar yabancı finansman oranına sahip olduğunu analiz etmeyi sağlar. Bu, bir işletmenin kendi kaynaklarına kıyasla toplam borç yüzdesini temsil eden bir matematiksel orandır.

EAE Business School'dan Profesör Juan Carlos Higueras, bu oranı çoğu kişinin karşılaştığı çok yaygın bir durumla karşılaştırarak çok iyi bir şekilde açıklar: Bir konutu ipotek ile satın aldığınızda borçlanma oranı, ipotekli konutun değerinin yüzdesidir. Eğer banka bize konutun değerinin %80'i için bir ipotek verirse, borçlanmamız %80'dir.

Bu nedenle borçlanma oranı, bir şirketin varlıklarının ne kadarının borç ile finanse edildiğini belirlemek için kullanılır. Bu şekilde, şirketin kendi dış finansmanı ve kendi kaynakları hakkında bilgi sahibi olunur. Ayrıca, şirketin nasıl finanse edildiği ve ne kadar borç kullandığı hakkında net bir genel bakış sağlar.

Tüm bunlar ışığında borçlanma oranları bize bir şirketin finansal yapısını analiz etme imkanı verir. Bu oranları, bir şirketin ne kadar borcu olduğunu ve bu borcun diğer finansal değerlerle (varlıklar, kârlar vb.) ilişkisini belirlemek için kullanırız. Bu şekilde, finansal riskleri öngörebilir, faiz ödemelerini karşılamak için zorlukları ve hatta bir şirketin yatırım yapmak için çok yüksek bir borç düzeyine sahip olup olmadığını değerlendirebiliriz.

👉 Bir şirketin borçlanma seviyesini bilmek, şirket hakkında temel analiz yöntemiyle bir değerlendirme yapmak için şarttır. Peki, temel analiz nasıl yapılır? Bu sorunun cevabı için makaleye göz atabilirsiniz: Borsada Temel Analiz: Oranlar, Yöntemler ve Şirket Türleri

Borçlanma Oranı, Likidite Oranı ve Ödeme Gücü Oranı Arasındaki Farklar

Bu üç kavram bazen birbirine karıştırılabilir fakat bu kavramları ayırt etmek önemlidir:

• Likidite Oranı: Bir şirketin kısa vadeli belirli finansal yükümlülükleri karşılamak için sahip olduğu olasılıkları analiz etmek için kullanılır.
• Borçlanma Oranı: Bir şirketin dış finansmanının yüzdesini yansıtır.
• Ödeme Gücü Oranı: Bir şirketin varlıklarını kullanarak borçlarını ödeme yeteneğidir.

Bu makalenin ilerleyen kısımlarında bu oranların formüllerine ve nasıl yorumlanacağına odaklanacağız. Bu oranların hiçbiri diğerinden daha iyi değildir ve belki de analiz yaparken hepsini göz önünde bulundurmak gerekmeyebilir. Ancak hepsi bir şirketin borçlanma seviyesi hakkında bize genel bir çerçeve sunar.

Bir şirketin ait olduğu sektöre göre, bir oranda yüksek bir değer aşırı kabul edilebilir veya edilmeyebilir. Bu nedenle bir şirketin ait olduğu sektör, borçlanma oranlarını analiz ederken her zaman göz önünde bulundurulmalıdır.

Borçlanma (Kaldıraç) Oranı | Formül ve Yorum

Borçlanma oranı, alacaklılar tarafından sağlanan sermaye (borç = debt) ile hissedarlar tarafından sağlanan sermaye (öz sermaye = equity) arasındaki ilişkiyi ölçer. Borçlanma oranının formülü şu şekildedir:

• Borçlanma Oranı = Toplam Finansal Borç / Toplam Öz Sermaye

Bu oran, bir şirketin finansal kaldıraç kullanma durumunu basit bir şekilde gösteren bir araçtır. Yani borçlanma oranı, şirketin operasyonlarını finanse etmek için borçlanmayı ne ölçüde kullandığına dair bir fikir verir ve şu şekilde yorumlanabilir:

• 1.0 Oranı: Bir şirketin projelerini borçlanma ve öz sermaye arasında dengeli bir kombinasyonla finanse ettiği anlamına gelir.
• Yüksek bir oran (> 2,00): Borçlanma üzerine öz sermaye endişe vericidir çünkü tehlikeli miktarda borç olduğunu gösterebilir.
• Küçük bir oran (<0,3): Risk almak istemeyen muhafazakar bir yönetim olduğunu gösterebilir.

Borçlar ve Varlıklar (Debt-to-Asset) Oranı | Formül ve Yorum

Bu oran, bir şirketin borcunu varlıklarıyla kıyaslayan bir orandır. Bu sayede farklı şirketler arasında finansal kaldıraç karşılaştırmaları yapılabilir. Net borç ile toplam varlık arasındaki ilişki ne kadar büyük olursa finansal kaldıraç ve dolayısıyla finansal risk o kadar büyük olur.

• Borç ve Varlık (Debt-to-Asset) Oranı = Net Finansal Borç / Toplam Varlık

Bu oran, genellikle bir şirketin sermaye yapısını ölçmek için kullanılan bir araçtır.

Faiz Karşılama Oranı | Formül ve Yorum

Bu oran, şirketin borcunu karşılamak için yeterli kaynakları üretme yeteneğini ölçer. İşte faiz karşılama formülü:

• Faiz Karşılama Oranı = Finansman ve Vergi Öncesi İşletme Kârı (FVÖK) / Net Faiz Gideri

Bu oran, daha yüksek pozitif değerler elde ettikçe şirketin faiz maliyetini karşılamak için kapasitesi o kadar artar.

Ödeme Gücü Oranı | Formül ve Yorum

Ödeme gücü oranı, bir şirketin ödeme yükümlülüklerini karşılamak için kapasitesini ölçer. Bu gösterge, borcun kendi varlıklarıyla ne kadarının garanti altına alındığını ifade eder. Ancak bu, alacaklının belirtilen zamanda tahsilat yapacağını garanti etmez. Diğer bir ifadeyle tahsilatta yaşanabilecek potansiyel gecikmeler likidite sorunlarını ortaya çıkabilir.

• Ödeme Gücü Oranı= Toplam Varlık / Toplam Borç

Ve bunun yorumu hakkında:

• Tehlikeli Oran (<1.5'un çok altında): Şirketin tüm borcunu varlıklarıyla karşılamak için gerekli ödeme gücüne sahip olmayabileceğini gösterir. Bu yüzden ödeme gücü oranı sıfıra ne kadar yakınsa, şirket o kadar tehlikededir.
• Verimsiz Oran (>1.5'in çok üzerinde): Şirketin kasasında çok fazla finansal kaynak olduğunu ve bu nedenle, potansiyelini gerçekleştirecek kadar verimli olmadığını gösterir. Bu orana sahip bir şirketin çok fazla boşta finansal kaynak tuttuğunu söyleyebiliriz.
• Mükemmel Denge (=1.5 oranı veya bu seviyeye yakın): Şirket, tüm borcunu karşılamak için yeterli varlığa sahip olmasıyla birlikte aşırı boşta kaynaklara da sahip değildir.

Asit-Test Oranı | Formül ve Yorum

Şirketin faaliyetlerini sürdürebilmek için minimum düzeyde envanter ihtiyacı vardır. Bu nedenle, bir şirketin anlık likiditesini belirlemek için asit oranını kullanırız. Yani bu oran, bir şirketin kısa vadeli likidite seviyesini gösteren bir göstergedir.

• Asit Oranı = (Dönen Varlıklar - Stoklar) / Kısa Vadeli Borçlar

Asit-test oranının yorumu şu şekildedir:

• 1'den Küçük: Aktif varlıklara kıyasla aşırı yüksek bir kısa vadeli borcu gösterir ve bu kısa vadeli borçları daha iyi karşılamak için stok satmak tavsiye edilir. Aksi takdirde likidite eksikliği sorunları ile karşılaşabilir. Bu durumda, asit testini geçemez.
• 1'den Büyük: Şirketin kısa vadeli yükümlülüklerini karşılamak için yeterli kaynaklara sahip olduğunu gösterir. Bu durumda, asit testini geçmiş olur. Ancak, oran birin çok üzerindeyse, yine de boşta kaynakları olduğunu gösterir:
• 1'e Yakın: İdeal oran olarak ifade edilebilir. Şirketin kendi likiditesi ile karşılanan borçlar arasında dengeyi ifade eder ve boşta kaynakları olmaz.

Cari Oran (Current Ratio) | Formül ve Yorum

Bu oran, şirketin kısa vadeli borçlarına karşı durabilme yeteneğini görmek için kullanılır. Cari oran formülü aşağıdaki gibidir:

• Cari Oran = Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Borçlar

Cari oran şu şekilde yorumlanır:

• 1'den Büyük: Şirketin kısa vadeli yükümlülüklerini karşılamak için yeterli dönen varlığı vardır. Bu da şirketin ödeme gücünü ve iyi bir finansal durumda olduğunu ifade edebilir.
• 1'den Küçük: Şirketin kısa vadeli yükümlülüklerini karşılamakta zorluk çekebileceğini gösterir. Bu, şirketin zayıf bir finansal durumda olduğunu gösterebilir.
• 1'e Eşit: Şirket kısa vadeli yükümlülüklerini karşılamak için yeterli dönen varlıklara sahiptir. Bu, stabil bir finansal durum olduğunu ancak tam bir finansal güce sahip olmadığını gösterebilir.

Finansal Ödeme Kapasitesi

Şirketin FAVÖK (faizler, vergiler, amortismanlar ve itfa öncesi kâr) oluşturma yeteneğine bağlı olarak finansal borcunu ödeme kapasitesini ölçer. Hem toplam finansal borç hem de net finansal borç verileri üzerinden ölçülebilir.

• Finansal Ödeme Kapasitesi = Net Finansal Borç / FAVÖK

Bu oran, şirketin finansal sağlığını gösterir. Oranın değeri ne kadar düşük olursa, şirketin borcunu ödeme konusunda o kadar az problemi olur.

• Eğer oran 2'den düşükse borcunu ödeme kapasitesi iyi olan bir şirketle karşı karşıyayız demektir.
• Eğer oran 4'ü aşarsa şirketin finansal bir problemle karşılaşabileceği anlamına gelir.

Borçlanma Oranı Hakkında Sonuçlar

Kuşkusuz, gördüğümüz farklı borçlanma oranları, bir şirketin finansal durumunu değerlendirmek için hayati öneme sahiptir. Ancak, bizim temel analizimiz burada kalmamalı ve daha ileri gitmelidir.

Aslında, bir şirketin ödeme gücünü değerlendirirken borçlanma oranının yanı sıra diğer oranları ve göstergeleri dikkate almanın önemli olduğu birkaç neden vardır. Ana nedenlerden biri, borçlanma oranının şirketin mali durumuna ilişkin sadece kısmi bir görünüm sağlamasıdır. Örneğin, borçlanma oranı şirketin performansını veya gelecekte gelir ve kâr üretme yeteneğini dikkate almaz.

Sonuç olarak, hisse başına kârı göz ardı etmeden Fiyat/Kazanç Oranı, Firma Değeri (FD)/ FAVÖK veya Serbest Nakit Akışı gibi diğer şirket değerleme oranlarını da hesaplamalıyız.

Borçlanma oranını tek başına dikkate almanın sorun oluşturabileceği bir diğer nokta ise bu oranın belirli durumlarda bir şirketin ödeme gücü hakkında yanıltıcı bir görüntü verebileceğidir. Örneğin, şirketin yüksek miktarda sabit varlıkları varsa borçlarını ödeme konusunda zorluk çekse bile borçlanma oranı düşük olabilir.

Özetle, borçlanma oranı, bir şirketin ödeme gücünü değerlendirmek için önemli bir ölçüttür ancak göz atılması gereken tek oran değildir. Şirketin mali durumuna tam bir değerlendirme yapabilmek için diğer oranları, gelir ve performans göstergelerini dikkate almak önemlidir.

Bir şirketi nasıl değerlendiririz?

Yatırım yapmadan önce, sermayemizi yatırmak istediğimiz şey hakkında iyi bir bilgiye sahip olmak önemlidir. Bu yüzden, bir yatırım yapmadan önce ilgilendiğimiz şirketleri değerlendirebilmek, başarı olasılığını artırmak için hayati önem taşır.

Bunun için aşağıdaki makalelerimiz de ilginizi çekebilir:

👉Temel Oranlar ile Bir Şirket Nasıl Analiz Edilir?

👉Borsa Yatırımı Yapılacak Şirketler Nasıl Seçilir?

👉Şirket Değerleme Oranları: Ne Anlama Gelir ve Nasıl Hesaplanır?