Fonlar
ETF (Borsa Yatırım Fonu) Nedir ve Nasıl Çalışır?
"ETF nedir" yatırımcıların en çok merak ettiği sorular arasında ilk sıralarda yer almaktadır. ETF (Exchange Traded Funds) veya halka açık yatırım fonları, son on yıldır en önemli ve çok yönlü yatırım ürünlerinden biridir.
Neredeyse 30 yıllık bir geçmişe sahip olan ETF'ler, birçok avantaj sunar ve etkili stratejiyle doğru bir şekilde kullanılırsa yatırım hedeflerinize ulaşmanız için iyi bir finansal araç olabilirler.
ETF'lerin Tanımı ve Kökeni
ETF Nedir?
ETF nedir sorusuna verilebilecek en açıklayıcı cevap, yatırım fonları ile hisse senetleri arasında bir referans endeksi taklit etmeye çalışan hibrit bir yatırım aracı olmasıdır. Öte yandan, ETF'ler normal bir hisse senedi gibi borsada alınıp satılabilir. Bu durum yatırım fonlarında olmaz çünkü bunlar her oturumun kapanışından sonra net varlık değeri üzerinden işlem görür ve likidite edilir. Ayrıca, hisse senetleri gibi ETF'lerin de bir kotasyon sembolü (ticker) vardır.
Öte yandan, ETF'ler yatırım fonlarına benzer şekilde bir varlık sepetine (hisse senetleri, tahviller, dövizler, vb.) yatırım yaparlar. Bu da riskin çeşitlendirilmesini teşvik eder ancak bazı ETF'lerin sadece bir endüstriyi veya niş bir alanı içerdiği için her ne kadar çeşitlendirilmiş olurlarsa olsunlar risk yoğunluğu taşıdığına dikkat etmek gerekir.
ETF'lerin Kökeni
ETF nedir öğrendikten sonra ETF'nin kökenine bir bakış atmak bu finansal yatırım aracını daha iyi anlamamızı sağlayabilir.1992'de Vanguard'ın kurucusu San John Bogle, Pensilvanya'nın Philedelphia şehrindeki ofisinde Nate Most'u ağırlar. Most, Bogle'ye endeksli yatırım fonlarından daha ucuz, verimli ve alıp satması daha kolay bir araç oluşturma fikrini önerir: ETF'ler.
Vanguard'ın kurucusuna ilk başta bunların alıp satılması daha kolay olacağı fikri hoş gelmez ve bu yüzden bu fikri reddeder.
Most, daha sonra State Street'e gider ve 1993'te ABD'de işlem gören ilk ETF olan SPY SPDR'yi oluşturdu.
Nate Most, kariyerinin çoğunu CFTC'de yeni endeksler oluşturarak bunları finansal opsiyonlara uygulanacak futures sözlemeleri haline getirerek geçirdi. Most bu sırada sabit getirili finansal ürünler tarafında bir şeylerin eksik olduğunu fark etti. 1987 çöküşünden sonra portföyleri sigortalamak için kullanılan futures ürünlerinin de SP500'ün düşüşünü genişlettiği göz önünde bulundurulunca yatırım fonlarından daha iyi ve daha yenilikçi bir ürüne ihtiyaç vardı.
Başlangıçta tüm ETF'ler pasif yönetimliydi, yani bir endeksi takip ediyorlardı. Son zamanlarda, herhangi bir endeksi takip etmeyen, daha ziyade yöneticiler tarafından yönetilen ancak bir ETF'nin daha şeffaf ve operasyonel ve vergi maliyetleri açısından daha verimli yapısının avantajlarına sahip olan aktif yönetimli yeni bir ETF yapısı oluşturuldu.
Bu makalede ise pasif yönetimli ETF'lere odaklanacağız.
ETF'ler ve Endeks Fonları Arasındaki Farklar
ETF'ler ve endeksli fonlar arasındaki ana fark kote kelimesiyle ilgilidir. Bu da onların bir hisse gibi işlem gördüğü ve piyasa açık olduğunda herhangi bir zamanda satın alınıp satılabileceği anlamına gelir. Öte yandan, bu durum yatırım fonları için geçerli değildir.
Ayrıca, diğer farklar da şunlardır:
- ETF'lerin her an net değerini biliriz.
- ETF'lerin genellikle daha düşük komisyonları vardır çünkü iç operasyonel işlemleri daha verimlidir.
- Bir ETF oluşturma ve geri ödeme süreci, sadece vergi açısından değil aynı zamanda büyük ölçüde katılımcıların çıkışının yönetimi ve getirileri etkileme olasılığı daha düşük olduğu için yatırım fonlarından daha verimli ve çok yönlüdür.
- ETF'ler yatırım fonlarından daha geniş bir dizi farklı stratejiye sahiptirler.
👉 ETF ve Endeksı Fonlar hakkında daha detaylı bilgi almak için bu makaleye göz atabilirsiniz: Endeks Fonları ve ETF’ler: Hangisi Daha İyi?
ETF Replika Türleri
ETF nedir sorusuna cevap verebilmek için ETF türlerine de kısaca ele almalıyız. ETF'ler iki tür replikadan meydana gelir. İlki fiziksel replika ETF'leri olmakla birlikte ikincisi sentetik replika ETF'leridir. İlk tür ETF'lerde fon yöneticisi çeşitli istatistiksel yöntemler kullanarak taklit edeceği endeksin altındaki varlıkları satın alır. İkinci tür ETF'de ise fon yönetici endeksin getirisini ödeyecek bir yatırım bankasıyla bir swap sözleşmesi satın alır.
Birçok yatırımcı, gerçek alt varlığa sahip olunduğu için fiziksel replikayı tercih eder. Oysa sentetik replikada bu durum söz konusu değildir. Ayrıca, sentetik veya swap replikaları karşı tarafın riskini de içerir.
Fiziksel replika içinde farklı yöntemler bulunmaktadır:
- Tam Replika: Endeksteki tüm alt varlıkları satın alırlar.
- Optimize Replika veya Örnekleme: Sadece endeksin toplam portföyünü temsil eden bir alt varlık sepetini satın alırlar. Genellikle endeks çok geniş olduğunda ve/veya alt varlıklarının birçoğu likiditeye sahip olmadığında operasyonel maliyetlerden tasarruf etmek için yapılır.
ETF'ler piyasalar, bölgeler, sektörler, alt endüstriler ve hatta bunların içindeki stratejileri içeren büyük bir çeşitliliğe sahip olabilir. Örneğin:
- En klasik olanları S&P500'ü taklit edenlerdir. SPDR S&P500 ETF (SPY) bu ETF'lere örnek olabilir. Ayrıca, bu ETF State Street Global Advisors tarafından piyasaya sürülen ilk ETF'dir.
- Daha tematik endeksleri taklit eden ETF'lere örnek olarak ise Lithium & Battery Tech ETF (LIT), Cannabis ETF (POTX), Uranium ETF (URA) vs. verilebilir.
ETF'lerin Avantajları ve Dezavantajları
Avantajlar
ETF nedir sorusunun yanı sıra ETF'lerin avantajları da yatırımcıların merak ettiği bir diğer konudur. ETF'ler, yatırımcılar için çok kârlı olabilir çünkü fonların ve hisse senetlerinin güçlü yanlarını birleştirirler. Ayrıca, tüm bunları düşük maliyetlerle yaparlar. Buna ek olarka, yatırım fonlarına kıyasla daha geniş bir çeşitliliğe sahiplerdir.
- ✅ Çeşitlendirme
ETF'ler genellikle borsa endekslerindeki hisse senedi sepetlerine yatırım yaparak çeşitlendirilmiştir ve tek tek hisse senetlerinden daha az risk taşır. Tek bir ürün satın alarak portföyümüzde birçok farklı hisse senedi bulundurabiliriz.
Ancak, bir ETF'nin çeşitli hisse senetlerinden oluşan bir portföye sahip olmasına rağmen hisse senedi sayısı düşük ve/veya tek bir sektör, endüstri veya niş bir alan içeriyorsa risk yoğunlaşmasına dikkat etmek gerekebilir.
Bu yüzden takip ettikleri endeksi ve bu endeksin volatilitesini bilmek önemlidir.
- ✅Şeffaflık, esneklik ve işlem basitliği
ETF'ler hibrit olması nedeniyle hisse senetlerinin esnekliğinden ve işlem kolaylığından yararlanır. Ayrıca, gerçek zamanlı alım-satım işlemlerini gerçekleştirebilir. Bu durum ise işlemlerin daha yavaş olduğu endeksli fonlara göre bir avantajdır. Bu nedenle, net varlık değeri ve fiyatın sürekli olarak güncellenmesi sayesinde yatırımımızın değerini her zaman bilebiliriz.
Öte yandan, bu durum yatırım fonlarında olmaz ve pozisyonlarımızın değerini bilmek için piyasaların kapanmasını beklememiz gerekir.
- ✅ Maliyet düşüklüğü
ETF'ler, yönetiminin çok daha kolay olması, işletme maliyetlerinin daha düşük olması ve bir endeksi takip ettikleri için bir analist ekibine ihtiyaç duymamaları nedeniyle yatırım fonlarına kıyasla düşük komisyonlara sahip olmalarıyla bilinirler.
Bu nedenle, sonuçları genellikle taklit ettikleri endeksler veya sektörlere çok benzer.
Ancak burada iki önemli nokta vardır:
- Bazen endeksli ETF'lerin otomatik olarak yönetildiği ve onları yöneten bir insanın olmadığı düşünülür. Evet, kısmen otomatikler, ancak bazı işlem kararları bir yönetici veya yönetici ekibi ve yatırımcılar tarafından alınır. Bu da ETF'nin operasyonunun mümkün olan en az aksamayla gerçekleştirmek ve bu sayede maliyetleri düşürmek için yapılır.
- Son nesil aktif yönetimli ETF'ler, analistleri ve bir yöneticiyi karar verme sürecine dahil eder. Ancak, bu tip ETF'ler ETF'nin yapısını operasyonel maliyetleri düşürmek ve bu sayede yatırım fonlarından daha düşük komisyonlar sunmak için kullanırlar. Bunun nedeni ise ETF'lerde bir fonun paylarının satışı ve satın alınmasından hem vergi hem de operasyonel açıdan çok daha verimli olmasından kaynaklanmaktadır.
Bir diğer avantaj, bu tür ürünlere erişim için minimum yatırım miktarlarının çok düşük olmasıdır. Bu durum da onu daha düşük sermayeli yatırımcılar için erişilebilir bir ürün haline getirir.
- ✅ Uzun vadede endekslere çok benzer bir getiri
ETF'ler bir endeksi taklit ederek çok benzer bir getiri elde etmeyi hedeflerler. Bu nedenle, bir ETF satın alırken uzun vadeli getirimizin piyasanınkine çok benzer olacağını düşünmeliyiz. Ayrıca, birçok yatırım fonundan daha düşük bir takip hatası olma olasılığı yüksektir.
Ancak her zaman takip hatasını ve spread'i kontrol etmeliyiz. Böylece sürprizlerle karşılaşma ihtimalimiz düşer.
- ✅ Kaldıraç veya short pozisyon olasılığı
ETF'ler, yatırımcıya endekse göre kaldıraç kullanma ve hatta aynı endekste short yatırım yapma olanağı sunar. Bu durum yatırım fonlarında yapılması zor bir şeydir. Bu nedenle, daha çok hisse senedi yatırımıyla ilgili yeni trading alternatifleri sunar.
Ancak, aynı sebepten dolayı, kaldıraçlı ve short ETF'lerin olduğu yerlerde fiyat hareketlerinde spekülasyon olabilir. Ayrıca, düşük likiditeye sahip varlıklardan oluşan veya çok yüksek spread'lere sahip ETF'lerin olduğu yerlerden de kaçınmalıyız.
Dezavantajlar
- ❌ İşlem masrafları
ETF'lere yatırım yaparken alım satım işlemleri ve saklama için broker platformlarının tahsil ettiği komisyon maliyetlerini de göz önünde bulundurmalıyız.
- ❌ Daha karmaşık bir ürün
Yüksek çeşitlilik nedeniyle bazı ETF'ler daha sofistike kabul edilebilir ve genel yatırımcı kitlesi için uygun olmayabilir. Bu nedenle yatırımcının onlara yatırım yapmaya başlamadan önce nasıl çalıştıkları hakkında iyi bilgi sahibi olması gerekmektedir. Örneğin, ETF'lerin fonlar gibi ertesi gün likidite edilmediğini, bu işlemin birkaç gün sürebileceğini bilmek gereklidir.
Diğer yandan, ETF'lerin bir teklif fiyatı (bid) ve bir talep fiyatı (ask) vardır. Fark veya spread büyükse, ETF'nin veya işlem gördüğü piyasanın veya alt varlıkların likit olmadığı söylenebilir. Bu nedenle yatırımcının hedef fiyata satması daha zor olacaktır. Bu nedenle, yatırım yapmadan önce iyi bir eğitim almak önemlidir.
ETF Tipleri
Aşağıda, taklit ettikleri varlıklara göre piyasada bulabileceğiniz ana ETF türlerinin listesine göz atabilirsiniz:
- Bölgelere Göre ETF'leri: iShares Core MSCI World UCITS ETF (SWDA), Xtrackers MSCI Emerging Markets ESG Screened UCITS ETF, iShares NASDAQ 100 UCITS ETF (CSNDX) vs.
- Sabit Getirili ETF'ler: Xtrackers Eurozone Government Bond Yield Plus 1-3 UCITS ETF, Emerging Markets Bond ETF (EMBD) vs.
- Sektörel ETF'ler: Xtrackers MSCI World Information Technology UCITS ETF, Artificial Intelligence & Technology ETF (AIQ), SPDR MSCI World Health Care UCITS ETF (WHEA LN) vs.
- Emtia ETF'leri: Global X Uranium UCITS ETF, Xtrackers IE Physical Silver EUR Hedged ETC vs.
- Döviz ETF'leri: Invesco DB US Dollar Index Bullish Fund (UUP), Invesco CurrencyShares® Euro Currency Trust (FXE), Invesco CurrencyShares Japanese Yen Trust (FXY) vs.
- Short ETF'ler:ProShares UltraPro Short QQQ (SQQQ), ProShares Short S&P 500 (SH) vs.
- Kaldıraçlı ETF'ler: Direxion Daily Semiconductor Bull 3x Shares (SOXL), Direxion Daily Financial Bull 3X Shares (FAS) vs.
- Ülke bazlı ETF'ler: Xtrackers MSCI Pakistan Swap UCITS ETF, Xtrackers Nikkei 225 UCITS ETF vs.
- Tematik ETF'ler: Global X RNRG Renewable Energy Producers ETF, Global X AIQ Artificial Intelligence & Technology ETF vs.
ETF'ler popülerlik kazandıkça daha fazla yatırımcı çekmek için farklı stratejiler kullanan çeşitli ETF'ler ortaya çıktı. En ilginç olanlarından iki tanesi, belirli bir endeks kötü performans gösterdiğinde fayda sağlayan short ETF'ler ve adından da anlaşılacağı gibi kaldıraç kullanarak belirli bir endeksin getirisini iki veya üç katına çıkarabilen kaldıraçlı ETF'lerdir. Ancak, bu iki ürün uzun vadeli bir yatırımcı veya yeni başlayanlar için önerilmez.
ETF Yatırımı Nasıl Yapılır?
ETF nedir sorusuna cevap bulduktan sonra, hangi tür ETF portföyü oluşturmak istediğimizin de farkında olmamız önemlidir. Bu, yatırımcı profilimize ve ihtiyaçlarımıza bağlı değişebilir.
👉 ETF seçimi hakkında daha detaylı bilgi almak için bu makaleye göz atabilirsiniz: ETF Nasıl Seçilir?
İpuçları:
- Hangi ETF'lerin uzun vadeli stratejiler için daha iyi olduğunu ve hangilerinin kısa vadeli için kârlı olduğunu inceleyin.
- Farklı türdeki ETF'lerin tarihsel getiri dağılımını analiz edin. ETF portföyü ne kadar geniş olursa gelecekteki getirilerin geçmiş getirilerin dağılımına benzer olma olasılığı o kadar yüksektir.
- Geçici trendlere kapılmayın.
- Hayatımızı iyileştirecek ve dünyada devrimsel etki yapabilecek bir fikrin her zaman iyi bir yatırım olmayabileceğini ayırt edin.
En İyi ETF Broker'ları
ETF'ler öncelikle aracı kurum platformları ve bankalar aracılığıyla işlem görür. Burada düşük komisyonlu bir aracı kurum bulmanın önemi öne çıkar. Yukarıda da değindiğimiz gibi ETF'lerin dezavantajlardan biri alım-satım komisyonlarının yüksek olabilmesidir. Bu yüzden ETF almak için en ucuz aracı kurumun hangisi olduğunu analiz etmek önemlidir. İşte ETF alım-satımı yapabileceğiniz aracı kurumların bazıları:
ETF'ler çok yönlüdür, bu yüzden iyi bir alternatif olabilirler:
- Piyasayı yenmenin mümkün olmadığına inanan yatırımcılar için, en iyi alternatif endekslemektir. Uzun vadede, endekslerle benzer bir getiri elde ederiz, ancak her zaman endeksin altında.
- Günlük veya swing stratejileri olan tüccarlar için.
- Döngü stratejileri olanlar için.
- Hedging arayanlar için
- Türev enstrümanların risklerini ve maliyetlerini almadan kaldıraç kullanmak isteyenler için,
- Belirli temalar, sektörler veya ülkelere maruz kalmak isteyen top down veya makro yatırımcılar için.
- Vb.
Sonuç
ETF nedir sorusu verilebilecek en kısa cevaplardan birisi ETF'lerin son yıllarda gittikçe popülerleşen bir yatırım aracı olmasıdır. Gerek ürün çeşitliliği gerekse de işlem kolaylığı nedeniyle yatırımcılar tarafından sıklıkla tercih edilmektedir. Bu noktada yatırım fonlarına kıyasla daha kolay ve işlem maliyeti bakımından daha ucuz olması ETF'lerin popülerliğini her geçen gür artırmaktadır. Özellikle günlük ve swing trading stratejisi uygulayan yatırımcılar ile türev ürünlere yönelmeden kaldıraç kullanmak isteyen trader'lar için ETF'ler kârlı bir alternatif oluşturabilir. Bunun yanı sıra, yatırıma yeni başlayan yatırımcılar ETF'ler aracılığıyla kolaylıkla bir varlık sepetine yatırım yapabilir.
Öte yandan, ETF'lere yeni giriş yapan yatırımcıların mutlaka bu konuda kendilerini eğitmeleri ve bilgi düzeylerini bir adım öteye taşımaları gerekmektedir.
Bu kapsamda aşağıdaki makaleler de ilginizi çekebilir:
👉 Endeks Fonları ve ETF'ler: Hangisi Daha İyi?
