Yatırım Fonları
Sabit Getirili mi Değişken Fon mu? Yatırım Tercihinizi Nasıl Belirlemelisiniz?
Sabir getirili ve değişken getirili yatırım arasındaki seçim yatırımcıların portföylerini tasarlarken karşılaştıkları en önemli kararlardan biridir. Her iki yatırım türü de farklı özellikler ve faydalar sunar. Bu da onları farklı risk profilleri ve finansal hedefler için uygun hale getirir.
Bu makalede sabit getirili ve değişken getirili yatırımın ne olduğunu detaylı bir şekilde inceleyeceğiz ve getiri, risk ve esneklik açısından birbirlerinden nasıl farklılaştıklarını ele alacağız.
Metin boyunca her yatırım türüyle ilişkili riskleri de ele alacağız. Piyasa dalgalanmalarını ve sermaye güvenliğini analiz edeceğiz. Ayrıca bu faktörlerin yatırım kararlarını nasıl etkileyebileceğini inceleyeceğiz.
Başlamak için değişken getirili yatırıma odaklanacağız ve sabit getirili yatırımla karşılaştırıldığında özelliklerini, avantajlarını ve dezavantajlarını keşfedeceğiz.
Değişken Getirili Yatırım Nedir?
Değişken getirili yatırım, yatırımın garanti edilmediği (yatırılan paranın tamamı veya bir kısmı kaybedilebilir) ve önceden elde edilecek getirinin bilinmediği bir dizi piyasaya yapılan yatırımdır.
Getirinin gelişimini belirleyecek unsurlar veya faktörler çeşitlidir: şirket sonuçları, faiz oranları, merkez bankalarının politikaları, olumsuz olaylar (savaşlar, depremler, tsunamiler, terör saldırıları, hükümet kararları, vb.).
Bu piyasalar sermayemizin bir kısmını veya tamamını kaybetme olasılığı nedeniyle risk içerdiğinden kazanç potansiyeli yüksektir.
Değişken getirili yatırıma birkaç şekilde yatırım yapılabilir:
- Nakit olarak (örneğin hisse senetleri durumunda)
- CFD'lerle
- Yatırım fonları aracılığıyla
- ETFler aracılığıyla
- Opsiyonlar ile
Hisseler
Bir şirketin hisseleri fiyatının yükselmesi ve daha sonra satılarak kâr elde edilmesi amacıyla satın alınır. Satın alma fiyatından daha düşük bir fiyata satılırsa, para kaybederiz.
Döviz
Döviz piyasası, dünyanın en büyük ve en likit piyasasıdır. Pazar gecesinden Cuma gecesine kadar 24 saat açıktır.
Bu, kaldıraçlı bir piyasadır. Örneğin, 1:60 kaldıraç, 1000 euro ile 60.000 euro yatırılmış gibi yatırım yapılabileceği anlamına gelir. Yükseliş ve düşüş yönünde işlem yapılabilir ve tüm trendlerden yararlanılabilir.
Emtialar
Fiyatı etkileyen faktörler iklim, zararlılar ve taleptir.
Yükseliş ve düşüş yönünde işlem yapılabilir ve ayrıca kaldıraçlı olmalarıyla da dikkat çekerler.
- 👉Emtia yatırımı nasıl yapılır? Hisse senetleri, ETF'ler ve vadeli işlemler
Borsa Endeksleri
Bir borsa endeksi, bir grup şirketin borsadaki hisse senetlerinin nasıl gittiğini ölçen bir termometre gibidir. Birkaç hisse senedini bir araya getirerek endeks genel olarak piyasanın yükselip yükselmediğini veya düştüğünü gösterir. Bu da belirli bir anda işlerin nasıl gittiğini hızlıca anlamak için bir referans haline getirir.
Ayrıca, endeksler kısa vadeli spekülatif yatırımlar veya bir hisse senedi portföyünü korumak için kullanılabilir. Örneğin, BIST 100'de hisse senetleriniz varsa endekste kısa pozisyon alabilirsiniz. Hisse senetleriniz düşerse kısa pozisyondan kazanır ve kayıpları telafi edersiniz.
Bu yatırım türü genellikle kaldıraç içerir. Bu da hem riski hem de olası kazançları artırır. Bazı örnekler:
- S&P 500: Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en büyük 500 şirketin nasıl gittiğini ölçer.
- BIST 100: Türkiye'nin önemli 100 şirketinin performansını takip eder.
- Nikkei 225: Japonya'daki başlıca 225 şirketi bir araya getirir.
Sabir Getirili Yatırım Nedir?
Devletler, kamu kuruluşları ve özel şirketler tarafından finansman sağlamak ve sermaye toplamak amacıyla ihraç edilen varlıklara yapılan yatırımdır. Karşılığında yatırımcılara periyodik faiz ödemesi sunarlar ve vade sonunda yatırılan sermayeyi geri öderler.
Önceden bilinen periyodik faiz oranı ve yatırımın süresi veya vadesi yatırımcılara istikrar ve kesinlik sağlar. Ancak, daha az dalgalı olmasına rağmen sabit getirili yatırımlar genellikle hisse senedi yatırımlarına göre daha düşük getiri sunma eğilimindedir.
Sabir Getirili Yatırım, Kamu Sabit Getirili (devlet) ve Özel Sabit Getirili (kurumsal) olarak ikiye ayrılır.
Konuyu daha derinlemesine incelemek isterseniz sabit getirili yatırımlar hakkında daha fazla bilgi edinmek ve bu yatırım türünün nasıl çalıştığını anlamak için mevcut makaleleri keşfetmenizi öneririm. Bu, finansal portföyünüzü çeşitlendirme ve koruma konusunda size yardımcı olabilir.
Kamu Tarafından İhraç Edilen Sabit Getirili Varlıklar
Bu tür sabit getirili yatırımlar, devlet ya da kamu kurumları tarafından bütçe ihtiyaçlarını finanse etmek amacıyla ihraç edilir. En bilinen örnekleri hazine bonoları, devlet tahvilleri ve devlet iç borçlanma senetleridir. Tüm bu ürünlerde yatırımcı, belirli bir getiri karşılığında devlete borç verir ve belirli bir tarihte anaparanın geri ödenmesi taahhüt edilir.
Devlet tarafından genellikle 3 veya 5 yıl vadeli olarak ihraç edilir. Nominal değerleri 1000 eurodur. Bu tahvillerin getirisi, ülkenin kredi notuna ve yatırımcıların risk algısına bağlı olarak değişir. Risk düşükse faiz oranı düşük, risk yüksekse faiz oranı yüksektir.
Kısa vadeli borçlanma araçlarıdır ve vadeleri genellikle 3, 6, 12 veya 18 aydır. Nominal değerleri yine 1000 eurodur. Faiz ödemesi yapılmaz; nominal değerin altında satılır ve vade sonunda nominal değer üzerinden ödeme alınır.
Uzun Vadeli Devlet İç Borçlanma Senetleri (Obligasyonlar)
Bu ürünler devlet tahvillerine benzer ancak vadeleri 5 yıl ve üzeridir. Yatırımcılara periyodik faiz ödemesi yapılır ve devlet güvencesi altında uzun vadeli sabit gelir arayan yatırımcılar için uygundur.
Özel Sektör Tahvilleri (Kurumsal)
Şirketler, faaliyetlerini finanse etmek, borçlarını yeniden yapılandırmak veya büyümek amacıyla sabit getirili menkul kıymetler ihraç eder. Bu durumda şirket, yatırımcılara vade sonunda anaparayı iade etmek ve belirli dönemlerde faiz ödemekle yükümlüdür.
Şirket Bonoları ve Tahvilleri
Devlet tahvillerine benzer, ancak şirketin mali durumuna bağlı olarak daha fazla kredi riski barındırır. Risk yüksekse getiri potansiyeli de artar.
Şirket Bonoları (Convertible)
Yatırımcılara faiz ödemesinin yanı sıra, belirli koşullarda bonoları şirket hisselerine dönüştürme hakkı verir.
Ticari Senetler
3 gün ile 25 ay arası vadelerde ihraç edilen kısa vadeli borçlanma araçlarıdır. Genellikle nominal değerinin altında satılır ve aradaki fark getiri olarak kabul edilir.
Sabit Getirili ve Değişken Getirili Varlıkların Karşılaştırılması
Getiri
Değişken getirili varlıklar tarih boyunca uzun vadede en iyi performans gösteren varlıklar olmuştur.
Eğer 1900'den 2022'ye kadar 122 yıllık geniş bir dönemi ele alırsak dünya hisse senetlerinin yıllıklandırılmış getirisi %5,3 olmuştur. Bu da tahvillerin %2'si ve bonoların %0,7'sinden çok daha fazladır.
Yani 122 yılda dünya hisse senetleri tahvillerden daha yüksek (yıllıklandırılmış reel getiri, enflasyon sonrası) bir getiri elde etmiştir (tahvillerden %3,3 daha fazla) ve bonolardan (%4,6 daha fazla).
Bu 122 yıl içinde dünya hisse senetleri arasında en iyi performansı gösteren Amerikan hisse senetleri olmuştur ve yıllıklandırılmış getiri %6,7 olmuştur.
Eğer son 100 yıla bakarsak hisse senetleri en iyi yatırımdır. Amerika Birleşik Devletleri yıllık reel getiri (enflasyon sonrası) olarak %6,6 elde etmiştir. Aynı dönemde diğer varlıklar çok daha düşük performans göstermiştir (tahviller %3,6, bonolar %2,7 ve altın %0,7).
Riskler
Her ikisi de bazı riskler barındırır ve karar vermeden önce bunların farkında olmak önemlidir; böylece alınacak karar mümkün olduğunca sağlam olur.
Hisse Senetleri ile İlişkili Riskler
Hisse senetleri bir risk taşır. Çünkü yatırım yaparken yatırılan sermayenin tamamını veya bir kısmını kaybedebiliriz.
Bu, önceden bilinen sabit bir faiz oranı sunmayan bir piyasa olmasından kaynaklanmaktadır.
Tam tersine potansiyel getiri veya kayıp zamanla dalgalanacak ve bir dizi unsura bağlı olarak hisse senedi varlıklarının fiyatı yükselecek veya düşecektir.
Hisse senetlerinin başlıca katalizörleri şunlardır:
- Şirket sonuçları (kazançlar, gelirler, vb.): Beklenenden daha iyi çıkarsa şirketin hisseleri yükselecek aksi takdirde düşecektir.
- Faiz oranları: Faiz oranlarındaki artışlar hisse senetlerine, özellikle hisse senetlerine ve endekslere zarar verirken, oranı artıran ülkenin para birimine fayda sağlar.
- Ekonomi: Ekonomi iyi giderse hisse senetlerini olumlu, aksi takdirde olumsuz etkiler.
- Olumsuz olaylar: Savaşlar, jeopolitik gerilimler, arz ve talep, resesyonlar ve ekonomik krizler, terör saldırıları, hükümet değişiklikleri ve politikaları, doğal afetler (depremler, tsunamiler, deniz dalgaları, kasırgalar, sel baskınları, şiddetli kuraklıklar).
- Piyasaların manipülasyonu, yanlış bilgi, vb., kurumsal yatırımcılar veya güçlü eller tarafından yatırımcılar arasında kendilerine fayda sağlayacak belirli bir duygu yaratmak için yapılır.
| Artılar | Eksiler | ||
| ✅ Potansiyel kazançlar oldukça yüksektir. | ❌ Yüksek risk taşır. Çünkü yatırılan paranın tamamı veya bir kısmı kaybedilebilir. | ||
| ✅ Seçim yapabileceğiniz geniş bir piyasa ve ürün yelpazesi vardır. | ❌ Bilgi, deneyim sahibi olmak ve uygun şekilde bilgilendirilmek gereklidir. | ||
| ✅ Çok çeşitli bir portföy oluşturulabilir. |
| Artılar | Eksiler |
| ✅ Potansiyel kazançlar oldukça yüksektir. | ❌ Yüksek risk taşır. Çünkü yatırılan paranın tamamı veya bir kısmı kaybedilebilir. |
| ✅ Seçim yapabileceğiniz geniş bir piyasa ve ürün yelpazesi vardır. | ❌ Bilgi, deneyim sahibi olmak ve uygun şekilde bilgilendirilmek gereklidir. |
| ✅ Çok çeşitli bir portföy oluşturulabilir. |
Sabit Getirili Yatırımlarla İlgili Riskler
Bonoların kredi riski ihraç eden kuruluşun sabit getirili varlıkların faiz yükümlülüklerini yerine getirme (düzenli faiz ödemesi ve vade sonunda anaparanın geri ödenmesi) yeteneği ile ilgilidir.
Bir kredi derecelendirme kuruluşu (derecelendirme kuruluşları) tarafından bir ihraç edenin kredi notu ne kadar yüksekse ihraç edilen sabit getirili varlıklar o kadar güvenli olur.
En yüksek not AAA'dır.
Bir ülke alacaklılarına karşı yükümlülüklerini yerine getiremezse sabit getirili varlıkların vadesinde tam veya kısmi temerrüt meydana gelir.
Özel şirketler tarafından ihraç edilen sabit getirili varlıklarda risk özel şirketin mali durumu ve istikrarı ile ilgilidir.
Size bir fikir vermesi açısından ülkelerin kredi notlarını gösteren bir resmi paylaşıyorum.
Diğer bir risk ise faiz oranlarıdır. Eğer bir yatırımcı %6 kuponlu tahviller satın aldıysa ve sonraki yıl faiz oranları yükselirse yeni tahvil ihraç edenlere daha yüksek getiriler sunacaktır, diyelim ki %7 teklif edecektir.
Bu durumda %6'lık varlığı satmak isterseniz nominal değerinin altında satmak zorunda kalacaksınız. Çünkü %7'lik yeni tahviller varken kimse onu satın almayacaktır.
| Artılar | Eksiler | ||
| ✅ Düşük risk almak isteyen muhafazakâr yatırımcılar için idealdir. | ❌ Elde edilen getiri diğer yatırımlara kıyasla daha düşüktür. | ||
| ✅ Önceden bilinen periyodik faiz ödemeleri. | ❌ Faiz oranlarındaki artışlara karşı hassastır | ||
| ✅ Önceden bilinen bir vade süresi veya sona erme tarihi. |
| Artılar | Eksiler |
| ✅ Düşük risk almak isteyen muhafazakâr yatırımcılar için idealdir. | ❌ Elde edilen getiri diğer yatırımlara kıyasla daha düşüktür. |
| ✅ Önceden bilinen periyodik faiz ödemeleri. | ❌ Faiz oranlarındaki artışlara karşı hassastır |
| ✅ Önceden bilinen bir vade süresi veya sona erme tarihi. |
Likidite ve Erişilebilirlik
Likidite, yatırımımızı kapatma ve sermayemizi geri alma “kolaylığı” (sabit getirili menkul kıymetler durumunda) veya birikmiş kâr/zararı (değişken getirili menkul kıymetler durumunda) anlarız.
Yüksek likiditeye sahip bir piyasa yatırımı kapatıp sermayeyi anında elde edebileceğimiz anlamına gelir. Düşük likiditeye sahip bir yatırım, varlıklarımızı istediğimiz fiyata almak isteyen birini (karşı taraf) bulmakta daha fazla zorluk çıkaracaktır.
Değişken Getirili Menkul Kıymetlerde Likidite
Değişken getirili menkul kıymetler içinde her birinin kendi likiditesine sahip olduğu birçok piyasa vardır.
Örneğin, hisse senetleri arasında en yüksek likiditeye sahip olanlar "blue chips" olarak adlandırılanlardır. Bu da büyük, sağlam ve istikrarlı şirketleri ifade eder.
Zıt kutupta ise "chicharros", küçük, daha riskli, çok dalgalı ve düşük likiditeye sahip şirketler yer alır.
Sabit Getirili Menkul Kıymetlerde Likidite
Sabit getirili menkul kıymetler çok likit ve çok işlem gören geniş bir borç enstrümanları sınıfıdır.
Kamu sabit getirili varlıklar özellikle de ihraç edenin güvenilirliği (özel bir şirket) sorgulanıyorsa özel sabit getirili varlıklara göre genellikle daha yüksek likiditeye sahiptir, .
Değişken Getirili Menkul Kıymetler Ne Zaman Seçilmeli?
Değişken getirili menkul kıymetler için uygun yatırımcı profili, muhafazakâr olmayan yatırımcıdır.
Karşılaştıkları riskin farkında olan yatırımcılardır (sermaye kaybı), karşılığında yüksek potansiyel getiri elde etme şansı elde ederler.
Bilgi, deneyim, risk toleransı ve zaman ufkunuza bağlı olarak hisse senetleri, endeksler, dövizler, emtialar, kripto paralar arasında yatırım yapmayı seçebilir ve ayrıca vadeli işlemler, CFD'ler ve finansal opsiyonlar gibi ürünleri tercih edebilir, yatırım fonları ve ETF'ler gibi yatırım araçlarını kullanabilirsiniz.
Ne Zaman Sabit Getirili Yatırımı Seçmeli?
Bu tür yatırım risk almak istemeyen muhafazakâr yatırımcılar için uygundur.
Zaman ufkuna bağlı olarak kısa vadeli (bonolar), orta vadeli (tahviller), uzun vadeli (senetler) yatırımlar tercih edilebilir.
Garantili yatırımlar olmasa da sermaye kaybı riski düşük bir seviyededir, hisse senetlerine göre çok daha düşük olmakla birlikte karşılığında elde edilecek getiri de oldukça düşüktür.
Seçim Yaparken Dikkate Alınması Gereken Diğer Hususlar Var mı?
Elbette var! İşte sabit getiri (renta fija) ve değişken getiri (renta variable) yatırımları arasında seçim yaparken göz önünde bulundurulması gereken ek unsurların, yatırım süresi, risk toleransı ve finansal hedefler bazında açık ve kapsamlı bir karşılaştırma tablosu:
| Yatırım Süresi: Kısa Vadeli | Hazine bonoları (3, 6, 12 veya 18 ay). Yüksek likidite ve düşük risk. | Endeksler, emtialar, dövizler gibi varlıklarda vadeli işlem ve CFD'lerle spekülatif işlemler. | |||
| Yatırım Süresi: Orta/Uzun Vadeli | Tahviller (3-5 yıl) ve devlet/şirket bonoları (5 yıldan uzun). Daha yüksek getiri, bir miktar daha fazla risk. | Hisse senetlerine doğrudan yatırım. Kripto para, emtia, döviz ve endeksler de seçenek olabilir; kaldıraç riski artırır. | |||
| Risk Toleransı | Vade süresi uzadıkça sunulan faiz artar (belirsizlik nedeniyle). Düşük riskli, temkinli yatırımcılar için uygundur. | Temkinli yatırımcılar: Büyük ve istikrarlı şirket hisseleri, düşük oynaklık. Agresif yatırımcılar: Küçük ölçekli hisseler, kripto paralar, döviz, emtia ve endeksler. | |||
| Finansal Hedefler: Uzun Vadeli (>15 yıl) | Devlet veya kurumsal tahviller. | Hisse senetleri, ETF'ler veya yatırım fonlarından oluşan çeşitlendirilmiş portföyler. Emekliliği tamamlamak için idealdir. | |||
| Finansal Hedefler: Orta Vadeli (3-10 yıl) | Üniversite ya da konut peşinatı gibi hedefler için orta vadeli tahviller. | Düşük oynaklık ve defansif profil sunan hisse senetleri. | |||
| Finansal Hedefler: Kısa Vadeli (<2 yıl) | Hazine bonoları, vadeli mevduatlar veya faiz getirili hesaplar. Yüksek likidite, düşük risk. | Volatil piyasada spekülasyon. Yüksek kayıp riski nedeniyle tasarruf hedeflerini riske atabilir. |
| Kriter | Sabit Getiri (Renta Fija) | Değişken Getiri (Renta Variable) |
|---|---|---|
| Yatırım Süresi: Kısa Vadeli | Hazine bonoları (3, 6, 12 veya 18 ay). Yüksek likidite ve düşük risk. | Endeksler, emtialar, dövizler gibi varlıklarda vadeli işlem ve CFD'lerle spekülatif işlemler. |
| Yatırım Süresi: Orta/Uzun Vadeli | Tahviller (3-5 yıl) ve devlet/şirket bonoları (5 yıldan uzun). Daha yüksek getiri, bir miktar daha fazla risk. | Hisse senetlerine doğrudan yatırım. Kripto para, emtia, döviz ve endeksler de seçenek olabilir; kaldıraç riski artırır. |
| Risk Toleransı | Vade süresi uzadıkça sunulan faiz artar (belirsizlik nedeniyle). Düşük riskli, temkinli yatırımcılar için uygundur. | Temkinli yatırımcılar: Büyük ve istikrarlı şirket hisseleri, düşük oynaklık. Agresif yatırımcılar: Küçük ölçekli hisseler, kripto paralar, döviz, emtia ve endeksler. |
| Finansal Hedefler: Uzun Vadeli (>15 yıl) | Devlet veya kurumsal tahviller. | Hisse senetleri, ETF'ler veya yatırım fonlarından oluşan çeşitlendirilmiş portföyler. Emekliliği tamamlamak için idealdir. |
| Finansal Hedefler: Orta Vadeli (3-10 yıl) | Üniversite ya da konut peşinatı gibi hedefler için orta vadeli tahviller. | Düşük oynaklık ve defansif profil sunan hisse senetleri. |
| Finansal Hedefler: Kısa Vadeli (<2 yıl) | Hazine bonoları, vadeli mevduatlar veya faiz getirili hesaplar. Yüksek likidite, düşük risk. | Volatil piyasada spekülasyon. Yüksek kayıp riski nedeniyle tasarruf hedeflerini riske atabilir. |
Risk Toleransı
Tahvil yatırımlarında vade süresi ne kadar uzunsa sunulan faiz oranı da o kadar yüksek olur. Bunun nedeni dünyada 3 yıl içinde olumsuz bir şeyin olma olasılığının 6 ay içinde olma olasılığından daha yüksek olmasıdır. Bu nedenle bu belirsizlik daha yüksek bir getiri ile telafi edilir.
Hisse senedi yatırımlarında çok agresif olmayan bir profil yalnızca büyük, istikrarlı ve düşük volatiliteye sahip şirketlerin hisse senetlerine yatırım yapmalıdır.
Daha yüksek risk profilleri daha küçük ve dalgalı hisse senetlerini tercih edebilir. Ayrıca endeksler, dövizler, emtialar ve kripto paralar da tercih edilebilir.
Finansal Hedefler
Tahvil ve hisse senedi yatırımı arasında seçim yapmadan önce dikkate alınması gereken konulardan biri aramakta olduğumuz finansal hedeftir.
Emekliliği tamamlamak için uzun vadede (15 yıldan fazla) tasarruf etmek için yapılacak yatırımlar için tahviller ve hisse senetleri ideal olacaktır. Bunun yanı sıra diversifiye edilmiş bir hisse senedi portföyü oluşturmak ve yatırım fonlarına veya ETF'lere biraz sermaye ayırmak da bir seçim olabilir. Hisse senedi yatırımlarında ise volatiliteye sahip herhangi bir piyasada spekülatif işlemler yapılabilir ancak dikkatli davranmazsak para kaybedebiliriz dolayısıyla tasarruf etmemiş oluruz.
Örneğin çocukların üniversite masrafları ya da ev alımında peşinatlarına yardımcı olmak için orta vadede (birkaç yıl) tasarruf etme konusunda tahviller ve düşük volatiliteye sahip hisse senetleri mantıklı bir yatırım olacaktır.
Birkaç ay veya bir yıl içinde arabayı tamir etmek veya evde bir tadilat yapmak için paraya ihtiyacımız olduğu için kısa vadede tasarruf etmek için yapılacak yatırımlarda yüksek likiditeye sahip hazine bonoları, banka mevduatları ve vadeli hesaplar uygun tercihlerdir.
Yatırım Yapmaya Başlamak Hakkında Faydalı Makaleler
Eğer aradığınız şey yatırıma başlamaksa sizin için bir dizi makale hazırladık. Böylece en doğru kararı verebilirsiniz.
Borsa Yatırımlarında Broker Tercih Kriterleri ile İlgili Makaleler
Bu noktaların hepsini netleştirdikten sonra bir broker seçme zamanı gelir ve her tür varlık için bazıları diğerlerinden daha önerilebilir.
