Şanghay Borsası: Çin’in Ekonomik Atılımının Merkezi

Şanghay Borsası, resmi adıyla Şanghay Menkul Kıymetler Borsası (Shanghai Stock Exchange, SSE), dünyanın en büyük borsalarından biri ve işlem hacmi ve piyasa değeri açısından Çin'in en büyük borsasıdır. Kısa bir geçmişe sahip olmasına rağmen, Çin'in ekonomik yükselişinde kritik bir rol oynamaktadır.

Şanghay Borsası'nın Tarihçesi ve İşleyişi

Şanghay Borsası, 1891 yılında kurulmuştur. Ancak 1949'daki komünist devrimle faaliyetleri durdurulmuş, 1990'da Çin'de başlatılan ekonomik reformlar sonucunda yeniden açılmıştır. Çin Menkul Kıymetler Düzenleme Komisyonu (CSRC) tarafından yönetilen kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan borsa, Çin ekonomisinin nabzını tutan bir barometre görevi görmektedir.

Borsada iki tür hisse senedi işlem görmektedir:

• A Hisse Senetleri: Çin yuanı (renminbi) cinsinden işlem görür ve genellikle yerel yatırımcılara ve bazı nitelikli yabancı kurumsal yatırımcılara açıktır.
• B Hisse Senetleri: Amerikan doları cinsinden işlem görür ve yabancı yatırımcılara açıktır.

Şanghay Borsası, uluslararası yatırımcıların Çin piyasalarına erişimini kolaylaştırmak için çeşitli girişimlerde bulunmuştur. Örneğin, Stock Connect programı, uluslararası ve Çinli yatırımcıların Hong Kong ve Şanghay piyasalarında çapraz işlem yapmalarını sağlayarak küresel finans piyasalarıyla entegrasyonu artırmıştır.

Şanghay Borsası'nın Bugünkü Rolü ve Önemi

Şanghay Borsası, zamanla önemli bir finans merkezi haline gelmiştir. Yabancı yatırımcıların artan ilgisi, borsanın likiditesini artırmış ve Çin ekonomisinin büyümesine katkıda bulunmuştur. Çin hükümeti, borsanın şeffaflığını ve verimliliğini artırmak için bir dizi reform gerçekleştirmiştir. Bu reformlar arasında daha sofistike pazarlık mekanizmalarının getirilmesi, sermaye piyasasının kademeli olarak liberalleştirilmesi ve yabancı yatırımların teşvik edilmesi yer almaktadır.

Bugün itibariyle Şanghay Borsası, çoğu devlete ait olan 1414 Çin şirketini barındırmaktadır. Borsa, Çin'in ekonomik geleceğine dair önemli ipuçları sunmakta ve ülkenin küresel finans sahnesindeki yerini sağlamlaştırmaktadır.

Şanghay Borsası'nın Tarihinde 9 Anahtar Tarih

1840-1890 Yılları: Menkul Kıymetler Ticaretine Bir Yaklaşım

1842'de, Birinci Afyon Savaşı'nın bir sonucu olarak Şanghay'da Uluslararası Anlaşma kuruldu. Bu anlaşma, İngiltere'nin Çin'de ticareti kabul etmesini sağladı ve Britanya İmparatorluğu'nun Hong Kong'u ele geçirmesine yol açtı. Şanghay borsasının temelleri ise 1860'ların sonlarına dayanır. İlk hisse senedi listesi Haziran 1866'da ortaya çıktı ve Şanghay Uluslararası Anlaşması, hisse senedi piyasasının gelişmesi için uygun koşullar yarattı. 1880 ve 1890'lı yıllarda, maden hisselerinin yükselişiyle birlikte yabancı işadamları "Şanghay Hisse Senedi Brokerleri Derneği"ni kurarak Şanghay merkezli Çin'in ilk borsasını oluşturdular.

1891: Şanghay Borsası'nın Kuruluşu

Şanghay Borsası, 1891 yılında Qing Hanedanı döneminde kuruldu. Bu dönemde Şanghay, yabancı etki ve varlığı nedeniyle önemli bir ticaret ve finans merkezi haline gelmeye başlamıştı. Borsanın kurulması, hisse senetlerinin ticaretini kolaylaştırdı ve Çin'deki endüstriyel ve ekonomik gelişmeyi finanse etmeye yardımcı oldu.

1949: Şanghay Borsası'nın Kapanışı

Şanghay Borsası, 1949'da Çin İç Savaşı'nda Komünist Parti'nin zaferi sonrasında kapandı. Yeni komünist hükümet, birçok özel endüstriyi millileştirdi ve finans piyasalarını kapattı. Bu kapanış, özel finansal aktivitenin minimumda olduğu ve devlet tarafından sıkı bir şekilde kontrol edildiği bir dönemin başlangıcını işaret etti.

1980'ler: Borsanın Yeniden Açılması İçin Hazırlık

1980'ler boyunca, Deng Xiaoping liderliğinde Çin, daha açık bir piyasa ekonomisine yönelik önemli ekonomik reformlar uygulamaya başladı. Bu reformlar kapsamında Şanghay Borsası'nın yeniden açılması için hazırlıklar yapıldı. Çin hükümeti, diğer uluslararası menkul kıymetler piyasalarını inceledi ve modern ve düzenlenmiş bir finansal piyasa için yasal ve düzenleyici temelleri oluşturmaya başladı.

1990: Şanghay Borsası'nın Yeniden Açılması

40 yılı aşkın bir aradan sonra Şanghay Borsası, 19 Aralık 1990'da resmi olarak yeniden açıldı. Bu, Çin'in piyasa reformlarındaki önemli bir dönüm noktasını işaret etti ve finansal piyasaların yeni piyasa ekonomisinin temel bir bileşeni olarak kabul edildiğini gösterdi. Yeniden açılma, yabancı yatırımları çekmek ve hızlı ekonomik büyüme döneminde devlet ve özel şirketleri finanse etmek için kritik bir adımdı.

2001: Yabancı Yatırımcılar İçin B Hisse Senedi İşlemlerinin Başlaması

2001 yılında Şanghay Borsası, yabancı yatırımcılar için Amerikan doları cinsinden B hisse senetleri sunmaya başladı. Bu adım, Çin'in finansal piyasalarını açma ve küreselleştirme stratejisinin bir parçasıydı. Aynı yıl Çin'in Dünya Ticaret Örgütü'ne (DTÖ) katılması, Şanghay Borsası ve genel olarak Çin finans piyasaları için önemli sonuçlar doğurdu.

2006: CSI 300 Endeksinin Lansmanı

2006 yılında, Şanghay Borsası ve Shenzhen Borsası birlikte, her iki borsada işlem gören en büyük 300 hisseyi takip eden CSI 300 endeksini başlattı. Bu endeks, Çin piyasasına ilgi duyan yatırımcılar için önemli bir referans haline geldi ve endeksli fonlar ve vadeli işlemler gibi finansal ürünlerin geliştirilmesini kolaylaştırdı.

2015: Halka Arzda Tarihi Rekor

2015 yılında Alibaba Group Holding Limited, New York Borsası'nda yaklaşık 25 milyar dolar toplayarak en büyük halka arz (IPO) rekorunu kırdı. Alibaba'nın bu başarısı, şirketin büyüme potansiyeline olan güveni yansıtıyordu.

2016: Piyasa Düşüşü ve Devre Kesici Durdurma

Ocak 2016'da Şanghay Borsası'nda yaşanan büyük düşüşler, devre kesici mekanizmasının etkinleştirilmesine ve ardından askıya alınmasına yol açtı. Bu mekanizma, aşırı dalgalanmaları önlemek için tasarlanmıştı ancak beklenenin aksine toplu satışı yoğunlaştırdı.

2018: STAR Market Teknoloji Endeksinin Lansmanı

2018'de Şanghay Borsası, yükselen teknoloji ve bilim şirketleri için yeni bir ticaret platformu olan STAR Market'i başlattı.STAR Market, ülkedeki inovasyon ve teknolojik gelişmeyi teşvik etmek amacıyla tasarlandı.

Şanghay Borsası Hakkında İlginç Bilgiler

Şanghay Borsası, Çin'in ekonomik gücünün simgesi olmasının yanı sıra bazı ilginç özellikleriyle de dikkat çekiyor. İşte Şanghay Borsası hakkında bilmeniz gerekenler:

• Yabancı Yatırımcılar İçin Zorlu Bir Piyasa

Şanghay Borsası, küresel yatırımcılar için hala zorlu bir piyasa olarak görülüyor. Hükümetin sıkı kontrolü nedeniyle yabancı yatırımcıların borsaya erişimi kısıtlı. Yatırımcıların çoğu emeklilik fonları ve bankalardan oluşuyor. Ayrıca,hükümetin piyasalara sık sık müdahale etmesi de yabancı yatırımcılar için caydırıcı olabiliyor.

• Öğle Yemeği Molası Veren Bir Borsa

Dünyadaki diğer birçok borsadan farklı olarak Şanghay Borsası, öğle yemeği için uzun bir mola veriyor. Bu uygulama,Asya piyasalarında yaygın olsa da Batılı yatırımcılar için alışılmadık olabilir.

• Açılış ve Kapanış Çanı Yok

Şanghay Borsası'nda, diğer global borsalarda olduğu gibi piyasa oturumunun açılışını veya kapanışını bildiren fiziksel bir çan bulunmuyor. Bunun yerine, işlem saatlerinin başlangıcını ve sonunu belirtmek için elektronik sinyaller kullanılıyor.

Şanghay Borsası Nerede?

Şanghay Borsası, Pudong finansal bölgesindeki Shanghai Stock Exchange binasında yer alıyor. Modern ve özgün mimarisiyle dikkat çeken bina, şeffaflığı yansıtmak üzere tasarlandı. Binanın üst kısmındaki disk şeklindeki yapı,Şanghay'ın siluetinde benzersiz bir profil oluşturuyor.

Şanghay Borsası'nın İşlem Saatleri

Şanghay Borsası, öğle yemeği için uzun bir mola veren borsalardan biri olarak biliniyor. Yerel Çin saatine göre işlem saatleri şöyle:

• Sabah Saatleri: 09:30 - 11:30
• Öğle Yemeği (Kapalı): 11:30 - 13:00
• Öğleden Sonra Saatleri: 13:00 - 15:00

Türkiye saatiyle ise işlem saatleri 04:30 - 06:30 ve 08:00 - 10:00 şeklindedir.

👉 Borsalar Kaçta Açılıp Kaçta Kapanıyor? – Borsa İşlem Saatleri

Şanghay Borsası'nın Ana Borsa Endeksleri

Şanghay Borsası'nın en önemli borsa endeksi SSE Composite'dir. Ayrıca "Shanghai Composite" olarak da bilinen bu endeks, Şanghay Borsası'nda işlem gören tüm A sınıfı ve B sınıfı hisseleri kapsar. En büyük şirketler endekste daha büyük bir etkiye sahip olduğundan, SSE Composite, Çin'in en önemli hisselerinin performansını yansıtır. Şu anda yaklaşık 1500 şirketi içermektedir.

Diğer Önemli Borsa Endeksleri

Şanghay Borsası'nda SSE Composite dışında da önemli borsa endeksleri bulunmaktadır:

• SSE 50: Bu endeks, Şanghay Borsası'nda işlem gören 50 ana şirketi içerir ve Çin piyasasının daha yoğun ve seçici bir temsilini sunar.
• SSE 180: SSE 50 gibi, SSE 180 de Şanghay Borsası'nda işlem gören şirketlerden oluşur, ancak en önemli 180 hisse senedini kapsar.
• SSE 380: SSE 50 ve SSE 180'den farklı olarak, en likit 380 hissenin performansını izleyerek Şanghay Borsası'nda işlem gören daha geniş bir hisse grubunu temsil eder.

Şanghay Borsası'nın en büyük şirketleri hangileridir?

Şanghay Borsası'nda işlem gören en büyük 7 şirket şunlardır:

Çin'in En Büyük Şirketi

Piyasa değeri açısından Çin'in en büyük şirketi Tencent Holdings'tir (0700.HK). Ancak bu şirketin hisseleri Şanghay Borsası'nda değil, Hong Kong Borsası'nda işlem görmektedir. 

Tencent'in hisseleri aynı zamanda New York ve Londra borsalarında da listelenmiştir, bu da yatırımcıların hisselerine erişimini kolaylaştırmaktadır.

Şanghay Borsası'nda En Yüksek Temettü Getirisi Sunan Şirketler

Şanghay Borsası'nda yüksek temettü getirisi sunan bazı önemli şirketler bulunmaktadır. 

• Jizhong Energy 12,80%
• Shanxi Coking 11,52%
• Tongwei 11,28%
• Shenzhen Absen 10,41%
• Assure Tech 10,39%
• Guanghui Energy 10,36%
• Nanjing Toua Hardw 9,27%
• Shunfa Hengye 9,11%
• Wuxi Chemical 9,05%
• Xiamen Xiangyu 8,93%

Ancak, Şanghay Borsası'na doğrudan yatırım yapmak, hükümetin sıkı düzenlemeleri nedeniyle bireysel yatırımcılar için zor olabilir. Bu nedenle, Çin piyasalarına yatırım yapmak isteyenler için ETF'ler ve fonlar gibi alternatif yatırım araçları daha erişilebilir olabilir.

👉 Farklı yatırım imkanlarını değerlendirmek isterseniz bu yazımızı inceleyebilirsiniz: Yatırım İçin En İyi ETF’ler 2024

Diğer İlginç Asya Borsaları

Asya piyasalarına ilgi duyan yatırımcılar için Şanghay Borsası dışında da önemli seçenekler bulunmaktadır. Özellikle Tokyo Borsası ve Hong Kong Borsası, Asya'nın önde gelen finans merkezleri olarak dikkat çekmektedir.

• Tokyo Borsası (Tokyo Stock Exchange): Japonya'nın ana hisse senedi piyasası olan Tokyo Borsası, dünyanın en önemli borsalarından biridir. Bir asırdan fazla geçmişiyle likiditesi ve Japon ekonomisindeki kritik rolüyle bilinir. Japon şirketlerinin geniş bir yelpazesine ev sahipliği yapar ve Asya pazarına ilgi duyan küresel yatırımcılar için önemli bir referans noktasıdır.
• Hong Kong Borsası (Hong Kong Stock Exchange): Dünyanın önde gelen finans merkezlerinden biri olan Hong Kong Borsası, Asya'da önemli bir hisse senedi piyasasıdır. Stratejik konumu ve istikrarlı düzenleyici ortamıyla dikkat çeken borsa, dünya çapında yatırımcıları cezbetmektedir. Hem yerel hem de uluslararası şirketlere ev sahipliği yaparak Hong Kong'un canlı ekonomisini yansıtan dinamik bir yatırım platformu sunar.

Önerilen Yazılar:

• BIST 100 Endeksi Nedir? | Hisseler, ETF’ler ve Fonlar
• Borsa İstanbul (BİST) – Nedir ve Nasıl Yatırım Yapılır?

Sonuç: Şanghay Borsası ve Çin Piyasalarına Yatırım

Şanghay Borsası, Çin'in ekonomik yükselişinin merkezinde yer alan önemli bir finans kuruluşudur. Zengin bir tarihe sahip olan borsa, 1990'daki yeniden açılışından bu yana Çin ekonomisinin büyümesine önemli katkılarda bulunmuştur. Ancak,hükümetin sıkı düzenlemeleri nedeniyle bireysel yatırımcıların Şanghay Borsası'na doğrudan yatırım yapması zor olabilir.Bu nedenle, Çin piyasalarına ilgi duyan yatırımcılar için ETF'ler ve fonlar gibi alternatif yatırım araçları daha uygun olabilir. Ayrıca, Tokyo Borsası ve Hong Kong Borsası gibi diğer Asya borsaları da yatırımcılar için cazip fırsatlar sunmaktadır.