Hisse Senedi Nedir ve Nasıl Analiz Edilir?

Hisse senetleri, borsadaki en popüler finansal ürünlerden biridir. Yatırıma başlamadan önce hisse senetlerinin ne olduğunu, bir hisse senedinin değerini neyin belirlediğini ve belirli bir şirketin hisselerini alıp almayacağımıza karar vermek için nasıl analiz edeceğimizi bilmemiz gerekiyor. Bu makalede, hisse senedi nedir sorusuna cevap arayarak borsa yatırımı dünyasının derinliklerine giriş yapacağız.

Hisse Senedi Nedir?

Hisse senedi, bir şirketin sermayesinin belirli bir oranını temsil eder. Diğer bir deyişle, şirketin sermaye ortaklarınını finansal değerini ifade eder. Yani, bir şirketin hisseleri, sahibine şirket üzerinde bir statü verir. Bu nedenle, bir hissedarın genel kurulda oy hakkı veya şirket kârlarından pay alma gibi belirli hakları vardır.

Borsada işlem gören şirketler genellikle sermayelerini çok sayıda hisseye bölerler. Böylece, herhangi bir kişi şirketin işlem gördüğü piyasa üzerinden belirli sayıda hisse satın alabilir. Yatırımcı hisse senedi alımı yaptığında işletmenin bir kısmının (hisse) sahibi olur. Ancak, yatırımcının şirketteki payı genellikle çok düşük olur ve şirketin yönetimine kararlarını kabul ettirmek için yeterli güce sahip olmaz.

Hisse senedi yatırımı, profesyonel olarak yaptığımız herhangi bir iş gibi ele alınmalıdır. İşleyen ve hatta giderek büyüyen bir şirkete güveniyorsak, neden sahibi olmayalım? Diğer yandan, gelecekte iyi bir beklentisi olmayan bir işletmemiz varsa, en mantıklı şey onu satmak olacaktır. Bu para kaybetmek anlamına gelse bile ilerleyen süreçteki daha büyük zararların önüne geçmemizi de sağlar.

Hisse senetleri ya da daha genel kapsamda temel yatırım, genel olarak bu mantık çerçevesinde ilerler.

Hisse Senetleri Nasıl Sınıflandırılır?

"Hisse senedi nedir?" sorusuna cevap bulmak için biraz da hisse senedi türlerine bakmak gerekebilir. Hisse senetleri farklı şekillerde ve "işlevlerine" göre sınıflandırılır. Aşağıda işlevlerine göre hisselerin sınıflandırılmasını inceleyebilirsiniz:

• Adi veya genel hisse senetleri: Bu tür hisse senetleri, yatırımcılara şirketin kârlarından pay alma (temettü) ve şirketin genel kurullarında farklı konularda oy kullanma hakkı verir.
• İmtiyazlı hisse senetleri: Bu hisse senetleri, temettü ödemeleri konusunda genel hisse senetlerine göre öncelikli bir konuma sahiptir. Bu tür hisselerin temettü oranı sabit veya değişken olabilir. Hissenin vereceği temettü oran cinsi hisseler piyasaya sürüldüğü anda belirlenir.
• Sınırlı oy hakkına sahip hisseler: Bu hisse senedi türü, yatırımcılara sözleşmede belirtilen belirli konularda oy hakkı verir. Ayrıca bu hisseler genellikle sıradan hisselerden daha fazla temettü alma hakkı verir.
• Dönüştürülebilir hisseler: Bonolar ve tahvillerden oluşur. Yatırımcılar satın aldıkları tahvilleri ilerleyen süreçte hisseye dönüştürebilir.
• Endüstri hisseleri: Bu durumda, hissedarların katkısı bir hizmet veya iş gerçekleştirerek sağlanır.
• Serbest hisseler: Bu hisseler, hissedarın ödeme yapma zorunluluğu olmadan elde edilir. Bunun altında yatan sebep ise hisse değerinin hissedarın alması gereken kâr veya kazançlarla ödenmiş olmasıdır.
• Nominal değeri olan hisseler: Hisse başına düşen sermaye katkı değerinin sayısal olarak belirtildiği bir hisse türüdür.
• Nominal değeri olmayan hisseler: Adından da anlaşılacağı gibi bu hisselerde katkı miktarı belirtilmez. Bunun yerine hisseyi çıkaran şirketin sermayesinde temsil ettiği orantılı pay belirlenir.

Hisse Senetleri Neden Değişken Gelir Olarak Adlandırılır?

Bir hisse sahibi, bir şirketin hissesini satın aldığında bu şirket tarafından üretilen kârlarda sahip olduğu hisse sayısına oranla bir kâr sağlar. Bu kâr, temettü olarak adlandırılır ve hissedarlar arasında her yıl aynı olmayacak şekilde dağıtılır. Kârın yıldan yıla değişiklik göstermesinin sebebi ise yatırım yaptığı şirketin her sene aynı oranda kâr etmemesidir. Bu yüzden hisse sahibi olan kişi hissedarı olduğu şirketten değişken bir gelir alır.

Hisse Senetleri Yatırımcılara Hangi Hakları verir?

Yatırımcılar, hisse alarak ve aynı zamanda hissedar olarak aşağıdaki gibi bir dizi hakka sahip olabilirler:

• Kâr payı alma hakkı: Hisse senedi çıkaran şirketin yıl içindeki takviminde belirtildiği gibi temettüleri tahsil etme hakkı verir. Bu temettü geliri şirketin o yılki kazancına ve kâr durumuna göre değişiklik gösterebilir.
• Bilgi alma hakkına sahip olmak: Her yatırımcı hissesini aldığı şirketin güncel durumu hakkında bilgi sahibi olma hakkına sahiptir.
• Oy hakkına sahip olmak: Hissedarlar şirketin genel kurulunda belirli konular hakkında oy kullanma hakkına sahiptir.
• Hisseleri devretme hakkına sahip olmak: Yatırımcılar sahip oldukları hisseleri bir başkasına devredebilir.
• Öncelikli seçim hakkı: Şirketin hisselerini bulunduran yatırımcılar hisse bölünmelerinde veya şirketin diğer hisselerinden senet almak için önceliğe sahiptir.

Şirketler ve Hisseler Neden Borsada İşlem Görür?

Şirketler, yeni yatırımlar yapmak veya borçlarını ödemek için sermayeye ihtiyaç duyduklarında borsada listelenmeye başvurabilirler. Bunun için, yeni hisseler çıkarılır ve regüle edilmiş bir piyasada dolaşıma sokulur. Listelenmek isteyen şirketler, mali ve finansal tablolarını herhangi bir potansiyel hissedarın şirketi değerlendirebilmesi ve gerekli tüm bilgilere sahip olması amacıyla kamuya açıklamak zorundadır.

Bir şirket için borsada işlem görmek, potansiyel müşterileri arasında daha görünür olmasını, daha iyi finansman koşulları elde etmesini ve belirli bir prestij kazanmasını sağlar. Bir şirketin müşterileri, tedarikçileri ve yatırımcıları için borsada işlem görmek, şeffaflık ve mali güç garantisi anlamına gelir.

Bir Hissenin Değerini Neler Belirler?

Bir hissenin değeri, bu şirketin piyasadaki arz ve talep tarafından belirlenir: borsaya çıktığında, bir şirket belirli bir miktar hisse çıkarır; eğer bu hisselerin alıcıları satıcılarından daha fazla ise, fiyatı artar ve tersi; eğer borsaya çıktığında bu hisseleri almakla ilgilenen yeterli talep yoksa, değeri düşer.

Bir hissenin değerini nasıl belirlenir?

• Dt: Hissedarın yıl sonunda almayı beklediği temettü
• D0: En son ödenen temettü
• D1: Yeni hisse alıcısının almayı beklediği ilk nakit akışı
• D2: 2 yıl sonrası için beklenen temettü
• P0: Bir hissenin mevcut gerçek piyasa fiyatı (kurumsal yatırımcılar tarafından tahmin edilen g üzerine belirlenir)
• ^P1: Yıl sonunda hissenin beklenen veya tahmini fiyatı
• ^P0: İçsel veya teorik değer. Bu bir varlığın yatırımcı tarafından tahmin edilen değeridir. Bu, varlığın mevcut piyasa fiyatından, defter değerinden veya her ikisinden de farklı olabilir.
• g: Beklenen hisse başına temettü büyüme oranı. Eğer temettüler sabit bir oranda artacaksa g, hisse fiyatındaki beklenen büyüme oranına eşit olacaktır.
• Ks: Gerçek getiri oranı. Bir hissedarın, risk derecesi ve diğer yatırımlar üzerindeki getirilerle ilgili olarak bir ortak hisse üzerinde kabul ettiği minimum getiri oranıdır.
• ^ks: Bir yatırımcının hisse senedinden elde etmeyi beklediği getiri oranıdır. Bu oran Ks'nin üzerinde veya altında olabilir.
• Po: Hissenin başlangıç fiyatı
• D1/Po: Temettü getirisi ve beklenen temettü
• ^P1 – Po: Gelecek yıl elde edilecek sermaye kazançları getirisi
• ^Ks = Temettü getirisi (D1/Po) ve sermaye kazançları getirisi {(^P1 – Po) /Po} toplamı

Bir Hisseye Yatırım Yapmak İçin Nasıl Analiz Edebilirim?

Hisse senedi nedir sorusuna cevap bulan yatırımcılar hisselere yatırım yapmak isteyebilir. Öte yandan, bu noktada yatırımcıların aklında hangi hisseyi alıp almayacağı noktasında bir muğlaklık oluşabilir. Bunu engellemek için ise hisse senedi analiz yöntemlerine bakmak gerekmektedir.

Temelde bir hisseyi analiz etmek için iki yöntem vardır:

• Temel Analiz: Temel analiz, bir halka açık şirketin halka açık finansal bilgilerini (yıllık mali durum, çeyrek ve yarıyıl raporları, önemli gelişmeler gibi) merkeze alan bir yöntemdir. Bu analiz yönteminde sektörün gelişimi, gelecekteki beklentilerive ulusal ekonominin gelişimi de dikkate alınır. Aşağıda Arçelik şirketine ait finansal tablo örneğini inceleyebilirsiniz:

• Teknik Analiz: Teknik analiz, bir hissenin grafiğindeki fiyat hareketlerini ve işlem hacimlerini dikkate alır. Grafikteki verileri çeşitli indikatörler ve teknik analiz yöntemleri (price action, fibonacci, elliot dalgaları gibi) ile analiz eder. Analiz sonucunda elde edilen bilgi ile gelecekteki fiyat yönü hakkında bir değerlendirme yapmayı amaçlar. Teknik analiz genellikle kısa vadeli yatırımlar(spekülasyonlar) ile ilişkilidir.

Temel ve teknik analiz birbiriyle tamamen zıt yöntemler değildir. Temel analiz, orta veya uzun vadede bir şirkete yatırım yapmak ve şirketlerin yatırım yapmaya uygun olup olmadığını analiz etmek için kullanılabilir.

Yatırım yapılacak şirket belirlendikten sonra hisse senetleri için ödenecek adil fiyatın ne olduğu belirlemek ve bu hissenin pahalı mı yoksa ucuz mu olduğu konusunda bir fikir edinmemiz gerekir. Diğer bir deyişle, hisse senedinden kâr elde edebileceğimiz alım noktasını analiz etmeliyiz. Teknik analiz, işte bu alım fiyatını ayarlamak için kullanılabilir.

Dolayısıyla, her iki yöntem de hisse senedi yatırımında karşılıklı olarak birbirini destekler. Temel analiz, hangi şirketin yatırım yapmaya uygun olduğunu belirlemede kullanılırken teknik analiz bir hissenin adil fiyatı hakkında bir fikir edinmemizi sağlayabilir ve yatırımımız için doğru zaman hakkında fikir verebilir.

Hisse Senetleri Nasıl Satın Alınır ve Yatırım Yapılır?

Hisse senedi nedir sorusuna cevap bulan yatırımcılar bir hissenin nasıl alınacağı konusunda kafa karışıklığı yaşayabilir. Öte yandan, bu süreç oldukça kolay ve hızlıdır.

Hisse senetlerine yatırım yapmak için bir aracı kurum ya da bankadan yatırım hesabı açmamız gerekmektedir. Aracı kurum ya da bankayı tercih ederken uygulanan komisyon oranları çok önemlidir ve seçtiğimiz aracı kuruma göre farklı komisyonlar ödeyebiliriz.

Ayrıca, aracı kurum seçerken SPK tarafından onaylanmış kurumları tercih etmek yatırımlarımızı daha güvenli bir şekilde yapmamıza olanak sağlayabilir.

Hisse senedi alacağımız aracı kurum ya da bankayı seçtikten ve hesap açılışı yaptıktan sonra birkaç dakika içerisinde alım yapmaya başlayabiliriz.

Diğer Yatırımlara Alternatif Olarak Hisse Senedi Yatırımı

• Gayrimenkul yatırımına alternatif olarak hisse senedi yatırımı: Gayrimenkul yatırımı, hisse senedi yatırımı kadar verimli değildir. Öncelikle, büyük şirketlerin hisse senetleri, bir daire satın alıp satabileceğimizden çok daha hızlı bir şekilde alınıp satılabilir, yani daha likittirler. Ayrıca, bir konut satın almak, satın alırken ve satarken bir dizi masraf ve işlem oluşturur. Tüm bunlara ek olarak, bir gayrimenkul varlığının sahipliği vergi yoluyla maliyetler de oluşturur . Hisse senedi alım/satımı da komisyon masrafları oluşturmasına rağmen her yıl sahip olduğumuz hisseler için vergi ödememiz gerekmez.
• Mevduat ve tasarruf hesaplarına alternatif olarak hisse senedi yatırımı: Tasarruf hesapları ve mevduatlar, hisse senetleri gibi daha yüksek risk içeren diğer finansal varlıklara göre daha düşük bir getiri sağlar. Birçok büyük şirket, karlarının bir kısmını hissedarlarına temettü ödeyerek dağıtır. Böylece temettü getirisi, mevduat yoluyla elde edilen getiriden daha yüksektir. Yüksek temettü ödeyen hisse senetlerine yatırım yapmak, kendi başına bir yatırım stratejisi olup büyük şirketlere uzun vadeli yatırımın önünü açar. İyi şirketler genellikle yıllar boyunca temettü ödemelerini artırır. Bunun sonucunda da hisse senetlerini portföyümüzde tutarak temettü getirilerini artırabiliriz. Ancak, mevduatların aksine, yatırılan sermaye değeri hisse senetlerinin fiyatına göre değişiklik gösterebilir. Bu yüzden hisse yatırımına ayrılan sermayenin kısa ve orta vadede gerekli olmaması gerekir.

Halka Açık Şirketlerin Bilgilerini Nerede Bulabilirim?

Halka açık şirketlerin hisse senetlerine yatırım yaparken mali tabloların analizini yapmanızı (temel analiz) öneririz. Mali tablolar, bir şirketin mali durumunun genel bir resmini çizer. Bu tablolara yılda bir kez olmak üzere halka açık bir şekilde yayınlanır. Buna ek olarak her çeyrekte şirketler faaliyet raporları da yayınlayabilir. Temel analiz için göz attacağımız mali tablolar içinde diğerlerinden daha fazla öneme sahip olan üç tablo vardır: Bilanço, gelir tablosu ve nakit akış tablosu.

Bu şirketler halka açık şirketler olduğu için yukarıda bahsedilen mali tabloların tamamını halka açmak zorundadırlar. Halka açık şirketlerin bu tablolarına Kamuyu Aydınlat Platformunun (KAP) resmi sitesinde bulabiliriz.

Yapmamız gereken tek şey KAP'ın resmi sitesindeki arama çubuğuna şirket ismini yazmak ve açılan yerden şirket isminin üstüne tıklamaktır

Daha sonra açılan sayfa üzerinden "Finansal Bilgiler" butonuna basarak şirketin özet finansal tablolarına erişebiliriz. Sayfanın en altında ise bu tabloyu "Excel" ya da "Word" formatında bilgisayarımıza indirebiliriz. Eğer daha kapsamlı raporlara ulaşmak istiyorsak bunu KAP'ın arama çubuğuna yazıp ilgili sayfaya gidebiliriz. (Örneğin; "Arçelik Faaliyet Raporu" olarak arattığımız zaman Arçelik şirketinin 2023 faaliyet raporuna kolaylıkla ulaşabiliriz.)

Sonuç olarak, "hisse senedi nedir?" sorusuna cevap aradığımız bu makalede hisse senedinin kavramsal tanımlaması, türleri, nasıl alınacağı ve nasıl analiz edileceğini ele aldık. Günümüzde borsa yatırımının en popüler finansal araçlarından birisi olan hisse senetleri, yatırımcılar için uzun veya kısa vadede kârlı bir yatırım kapısı olabilir. Hisse senetlerini teknik ve temel analiz yöntemleriyle inceleyerek yatırım sürecimizi daha kârlı hale getirebiliriz.