ROCE Nedir ve Nasıl Hesaplanır?

Bu makalede, bir şirketin temel finansal karlılık metriklerinden biri olan ROCE'yi (Return on Capital Employed - Kullanılan Sermaye Getirisi) inceleyeceğiz. ROCE, bir şirketin sermayesini ne kadar verimli kullandığını gösteren önemli bir ölçüttür. Şimdi, ROCE'nin ne olduğunu, nasıl hesaplandığını ve nasıl yorumlandığını adım adım inceleyelim.

Bir şirketin ROCE'si, hem öz sermaye hem de borç dahil olmak üzere tüm mevcut sermayesini ne kadar karlı ve verimli kullandığını ölçer. Basitçe söylemek gerekirse, ROCE, bir şirketin operasyonlarında kullandığı her bir birim kalıcı sermaye başına ne kadar kar elde ettiğini gösterir.

ROCE'nin önemi, şirketin kaynaklarını kar elde etmek için ne kadar verimli kullandığını anlamanıza yardımcı olmasından gelir. Yüksek bir değer, şirketin sermayesini iyi kullandığını ve yatırımcılar için çekici olduğunu gösterir.

👉 Daha fazla bilgi için: Borsada Temel Analiz: Oranlar, Yöntemler ve Şirket Türleri

ROCE Formülü ve Hesaplama Yöntemleri

Bir şirketin ROCE'sini hesaplamak için basit bir formül kullanılır:

Formüldeki bileşenler şunlardır:

• FVÖK (Earnings Before Interest and Taxes): Faiz ve vergilerden önceki kazanç, şirketin operasyonel karlılığını gösterir.
• Kullanılan Sermaye: Şirketin faaliyetlerinde kullandığı toplam sermayeyi ifade eder. Kullanılan sermaye iki farklı şekilde hesaplanabilir:
  1. Öz sermaye ve kalıcı yabancı kaynakların (toplam uzun vadeli borçlar) toplamı
  2. Toplam varlıklar - Toplam kısa vadeli borçlar

Her iki yöntem de kullanılabilir, ancak genellikle ilk yöntem tercih edilir. Bu durumda formül şu şekilde olur:

Kullanılan sermaye, hem hissedarlar hem de alacaklılar tarafından sağlanan kaynakları içerir. Bu nedenle, faiz ödemesi yapılmadan önceki kar olan FVÖK kullanılır.

ROCE Nasıl Yorumlanır ve Değerlendirilir?

ROCE (Return on Capital Employed - Kullanılan Sermaye Getirisi), bir şirketin sermayesini kar elde etmek için ne kadar etkin kullandığını anlamak için önemli bir metriktir. ROCE'nin doğru yorumlanması, yatırımcılar için şirketin finansal performansını değerlendirmede kritik bir rol oynar.

ROCE Yorumlama Yöntemleri

ROCE'yi yorumlarken aşağıdaki faktörler dikkate alınmalıdır:

• Sermaye Maliyeti ile Karşılaştırma: ROCE, şirketin sermaye maliyetinden yüksek olmalıdır. Sermaye maliyeti,şirketin borç veya öz sermaye yoluyla finanse etmek için katlandığı maliyettir. ROCE'nin sermaye maliyetini aşması, şirketin yatırılan sermaye üzerinde değer yarattığını gösterirken, düşük bir ROCE değer kaybını işaret eder.

• Genel ROCE Aralıkları:  Kullanılan Sermaye Getirisi değerlendirmeleri sektöre göre değişiklik gösterse de, genel bir kılavuz olarak aşağıdaki aralıklar kullanılabilir:
  • %10'un Altında ROCE: Düşük kabul edilir. Şirketin sermayesini verimli kullanmadığını veya yatırımlarından kar elde etmekte zorlandığını gösterebilir.
  • %10 ile %15 Arasında ROCE: Normal veya olumlu kabul edilir. Sermayenin kullanımında makul bir verimlilik olduğunu gösterir, ancak iyileştirme potansiyeli vardır.
  • %15'in Üzerinde ROCE: Çok iyi kabul edilir. Şirketin sermayesini oldukça verimli kullandığını ve yatırımlarından yüksek getiri sağladığını gösterir.
  • %20'nin Üzerinde ROCE: Mükemmel kabul edilir.

Örneğin, %10'luk bir ROCE, şirketin her 100 TL sermaye için 10 TL kar ürettiği anlamına gelir. Bu kar, hissedarlara ve alacaklılara dağıtılır. Oran ne kadar yüksekse, şirket kaynaklarını o kadar verimli kullanıyor demektir.

Not: ROCE'nin bir şirketin finansal sağlığını değerlendirmek için tek başına yeterli olmadığını ve diğer finansal metriklerle birlikte değerlendirilmeli ve sektör ortalamalarıyla karşılaştırılması gerektiği unutulmamalıdır.

👉 ROCE'nin yanı sıra, diğer temel oranlarla bir şirketin nasıl analiz edileceği hakkında daha fazla bilgi edinmek için Temel Oranlarla Bir Şirket Nasıl Analiz Edilir? başlıklı makaleyi inceleyebilirsiniz.

Sonuç olarak, ROCE'nin doğru yorumlanması, yatırımcıların bilinçli kararlar almasına yardımcı olur ve şirketin gelecekteki performansı hakkında fikir verir.

Ford Otosan'ın ROCE'si Nasıl Hesaplanır? | Pratik Örnek (2024/Q1)

Bu bölümde, Türk otomotiv üreticisi Ford Otosan'ın 2024 yılı ilk çeyrek verilerini kullanarak ROCE oranını nasıl hesaplayacağımızı adım adım gösteren pratik bir örnek sunacağız. Finansal veri platformu Fintables.com'dan yararlanarak bu hesaplamayı gerçekleştireceğiz.

Adım 1: FVÖK'ü (Faiz ve Vergi Öncesi Kar) Belirlemek

Ford Otosan'ın faaliyet karını (FVÖK) bulmak için gelir tablosuna bakıyoruz. 2024'ün ilk çeyreği için FAVÖK değerinin 8.889 milyon TL olduğunu görüyoruz.

Adım 2: Kullanılan Sermayeyi Hesaplamak

Kullanılan sermayeyi hesaplamak için öz sermaye ve uzun vadeli borçlar değerlerine ihtiyacımız var. Bu bilgilere bilançodan ulaşabiliriz.

• Toplam öz sermaye: 89.914 milyon TL (2024/3)

• Uzun vadeli borçlar:  57,844 milyon TL (Toplam Yükümlülükler 175,291 milyon TL - Kısa Vadeli Yükümlülükler 117,447 milyon TL) (2024/3)

• Kullanılan Sermaye= 89,914+57,844= 147,758 milyon TL

Adım 3: ROCE Formülünde Değerleri Yerine Koymak

Artık elimizdeki değerleri Kullanılan Sermaye Getirisi formülünde yerine koyabiliriz:

Sonuç olarak, Ford Otosan'ın 2024 yılının ilk çeyreğindeki ROCE'si %6,02 olarak hesaplanmıştır. Bu, şirketin o dönemde her 100 TL sermaye kullanımı için 6,02 TL getiri elde ettiği anlamına gelir.

İyi Bir ROCE Ne Kadar Olmalı?

Yüksek bir ROCE, şirketin sermayesini etkin bir şekilde yönettiğini ve potansiyel olarak kârlı bir yatırım fırsatı sunduğunu gösterir. Düşük bir değer ise, şirketin sermayesini verimli kullanmadığının bir işareti olabilir ve bu durum,uzun vadede büyüme ve karlılık potansiyelini olumsuz etkileyebilir.

İdeal bir ROCE oranı bulunmamakla birlikte, şirketin faaliyet gösterdiği sektöre göre değişiklik gösterir. Örneğin, bir çağrı merkezi şirketi, bir metal işleme şirketine kıyasla daha az sermaye kullanır.

ROCE, özellikle sermaye yoğun sektörlerde, örneğin kamu hizmetleri veya telekomünikasyon gibi büyük sabit sermaye yatırımı gerektiren sektörlerde faydalı bir metriktir. Aynı sektördeki şirketleri karşılaştırırken, daha yüksek ROCE'ye sahip olanlar tercih edilir çünkü bu, işletmenin daha karlı olduğunu gösterir.

Zaman içinde yapılan analizlerde ise, istikrarlı veya yükselen bir ROCE'ye sahip şirketler, dalgalı veya düşen ROCE'ye sahip şirketlere göre daha avantajlıdır.

ROCE ve ROIC: Hangi Oran Daha Fazla Değer Sağlar?

Karar vermeden önce ROCE ve ROIC (Yatırılan Sermaye Getirisi) arasındaki farklara bakalım:

ROCE ve ROIC'de Dikkate Alınan Sermayenin Kapsamı

• ROCE: Kullanılan sermayeye dayanır ve kısa vadeli borçlar hariç toplam borç ve sermaye finansmanını içerir.

• ROIC: İşletmede aktif olarak kullanılan yatırılan sermayeye odaklanır ve operasyonlarda kullanılan sermayenin getirisinin daha kesin bir ölçüsünü sunar.

ROCE ve ROIC Karlılık Kriterleri

• ROCE: Bir şirketin ROCE'si sermaye maliyetinden yüksekse karlı kabul edilir. Bu, finansman maliyetlerini karşılayacak kadar kar elde ettiğini gösterir.

• ROIC: Bir şirketin ROIC değeri sıfırdan büyükse karlıdır, yani yatırılan sermaye vergilerden sonra net kar üretmektedir.

Vergi Düşüncesi

• ROCE: Vergi öncesi rakamlara (FVÖK) dayanır, bu da genel operasyonel verimliliği değerlendirmek için şirket perspektifinden daha anlamlıdır.

• ROIC: Vergi sonrası rakamlara (Net Faaliyet Karı - NOPAT) dayanır, bu da yatırımcı perspektifinden daha anlamlıdır çünkü vergilerden sonra sermayenin net getirisini gösterir ve olası temettüler hakkında daha iyi bir fikir verir.

ROCE vs ROIC: Hangisi Daha İyi?

ROCE ve ROIC, bir şirketin sermaye kullanımının karlılığını ve verimliliğini değerlendiren iki önemli metriktir. Ancak,hangi metriğin daha uygun olduğu, analizin amacına ve bağlamına bağlıdır.

• ROCE (Kullanılan Sermaye Getirisi): Vergi öncesi karlılığı temel aldığından, farklı ülkelerdeki veya farklı vergi sistemlerine sahip şirketler arasındaki karşılaştırmalar için daha uygundur. Farklı vergi yapıları altında faaliyet gösteren şirketlerin genel operasyonel verimliliğini değerlendirmek için kullanışlı bir araçtır.

• ROIC (Yatırılan Sermaye Getirisi): Aynı vergi rejimindeki şirketleri karşılaştırmak için daha uygundur. Benzer vergi koşulları altında faaliyet gösteren şirketlerin yatırılan sermayenin verimliliği hakkında daha doğru çıkarımlar yapmayı sağlar.

Özetle, ROCE ve ROIC arasında seçim yapmak, analizin ihtiyaçlarına ve amacına bağlıdır. Eğer genel bir operasyonel verimlilik değerlendirmesi yapmak istiyorsanız ROCE, yatırılan sermayenin net getirisini daha detaylı incelemek istiyorsanız ROIC tercih edilebilir.

Diğer Karlılık Oranları

ROCE ve ROIC'nin yanı sıra, diğer önemli karlılık oranları da şunlardır:

• ROA (Aktif Karlılık): Şirketin varlıklarını kullanarak ne kadar verimli bir şekilde kar elde ettiğini gösterir.

• ROE (Öz Sermaye Karlılığı): Hissedarların öz sermayesi üzerindeki karlılığı ölçer.

• ROI (Yatırım Getirisi): Bir yatırımın karlılığını, elde edilen karı yatırım maliyetiyle karşılaştırarak ölçer.

Sonuç

Sonuç olarak, ROCE, bir şirketin finansal performansını değerlendirmek için kullanılan önemli bir araçtır. Hem öz sermaye hem de borçlar yoluyla sağlanan sermayenin ne kadar verimli kullanıldığını gösterir. ROCE'nin doğru hesaplanması ve yorumlanması, yatırımcıların bilinçli kararlar almasına ve şirketin gelecekteki performansı hakkında fikir edinmesine yardımcı olur.