Hisse Senetleri
Tüpraş (TUPRS) Hisse Yorum ve İncelemesi
Bu incelememizde herkes tarafından Tüpraş olarak bilinen Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş.'nin şirketin iştiraklerinden, iş alanlarından ve gelecek planlarından bahsedip detaylı bilanço analizine yapacağız. Son olarak ise fiyat grafiği üzerinden hisse senedinin teknik analizini yaparak Tüpraş'ın hisse senedi hakkında detaylı bir bilgi sahibi olmanızı sağlayacağız. Gelin Tüpraş incelememize başlayalım.
Tüpraş Ortaklık Yapısı, İştirakler ve Bağlı Ortaklıklar
31 Mart 2024 tarihi itibarıyla Tüpraş’ın hissedarları ve hisse oranları aşağıdaki gibidir:
| Pay sahibi | Pay oranı (%) | ||
| Enerji Yatırımları A.Ş. | 46,40 (Enerji Yatırımları A.Ş.'nin ise %77'si Koç Holding, %20'si Aygaz, %3'ü Opet’e aittir. | ||
| Koç holding ve Koç ailesine ait hisseler | 6,82 | ||
| Halka açık kısım | 46,78 |
| Pay sahibi | Pay oranı (%) |
| Enerji Yatırımları A.Ş. | 46,40 (Enerji Yatırımları A.Ş.'nin ise %77'si Koç Holding, %20'si Aygaz, %3'ü Opet’e aittir. |
| Koç holding ve Koç ailesine ait hisseler | 6,82 |
| Halka açık kısım | 46,78 |
Görüldüğü gibi şirket Koç ailesi tarafından sahip olunan şirketler ve Koç Holding kontrolü altındadır.
Aşağıda ise Tüpraş'ın bağlı ortaklık ve iştirakleri yer almaktadır:
| Firma adı | Firma genel bilgisi | Tüpraş'ın Pay oranı (%) | |||
| Tupras Trading Ltd | İngiltere’de bulunan şirket, Tüpraş’ın mevcut dış ticaret operasyonlarına yardımcı olmaktadır. | 100 | |||
| Opet | Mart 2024 sonu itibarıyla 1.866 adet istasyonla hizmet vermektedir. | 41,67 | |||
| Ditaş | 16 denizcilik tankeri ile Türkiye’nin en büyük akaryakıt taşıma filosuna sahiptir. | 79,98 | |||
| Körfez Ulaştırma | Türkiye’nin ilk özel demiryolu işletmecisidir. | 100 | |||
| Entek | 380 MW’ı sıfır karbonlu ve toplam 492 MW elektrik üretim gücü vardır. | 99,23 | |||
| Tüpraş Enerji Girişimleri A.Ş. (Tupras Ventures) | Tüpraş, start-up'lara doğrudan yatırım yapılması için Eylül 2022’de kurmuştur. | 100 |
| Firma adı | Firma genel bilgisi | Tüpraş'ın Pay oranı (%) |
| Tupras Trading Ltd | İngiltere’de bulunan şirket, Tüpraş’ın mevcut dış ticaret operasyonlarına yardımcı olmaktadır. | 100 |
| Opet | Mart 2024 sonu itibarıyla 1.866 adet istasyonla hizmet vermektedir. | 41,67 |
| Ditaş | 16 denizcilik tankeri ile Türkiye’nin en büyük akaryakıt taşıma filosuna sahiptir. | 79,98 |
| Körfez Ulaştırma | Türkiye’nin ilk özel demiryolu işletmecisidir. | 100 |
| Entek | 380 MW’ı sıfır karbonlu ve toplam 492 MW elektrik üretim gücü vardır. | 99,23 |
| Tüpraş Enerji Girişimleri A.Ş. (Tupras Ventures) | Tüpraş, start-up'lara doğrudan yatırım yapılması için Eylül 2022’de kurmuştur. | 100 |
Tüpraş 2050 Stratejik Dönüşüm Yolculuğu
Tüpraş, geleceğin enerjisini üretme hedefiyle oluşturduğu Stratejik Dönüşüm Planı’nı 2021 yılında açıklamıştır. Mevcut rafinaj operasyonlarını sürdürülebilir kârlılık yaklaşımıyla yönetirken biyoyakıtlar, sıfır karbonlu elektrik ve yeşil hidrojen gibi düşük karbon ekonomisine geçişi destekleyen yeni alanlara da yatırım yaparak, Türkiye enerji sektörünün dönüşümüne liderlik etmeyi hedeflemektedir.
Bu plan en öz ifadeyle şöyle açıklanabilir: şirket güneş ve rüzgâr enerji santralleri kurarak, faaliyetleri için sıfır karbon salınımlı bir enerji kaynağı oluşturmayı planlamaktadır. Elde edilen bu yeşil elektrik enerjisinin bir kısmı piyasaya satılıp gelir elde edilecek bir kısmı ile ise ile geleceğin yakıtı olan yeşil hidrojen üretimine enerji sağlanacak ve rafinaj faaliyetleri yürütülecektir.
Hidrojen çok popüler bir yakıt olmadığı için burada konuya özellikle değinmek gerekir. Hidrojen öncelikle kamyon, tren ve gemi gibi yük taşıma araçlarında yakın gelecekte yakıt olarak kullanılacaktır. Bu açıdan, koç topluluğunun bir diğer büyük parçası olan Ford Otosan’da Haziran 2024 başında çok silindirli hidrojen motoru başarılı bir şekilde ateşlenerek çalıştırılmıştır. Bu nedenle elektrikli arabaların yanında hidrojenle çalışan araçlardaki gelişmeleri de yakından takip etmeyi unutmayın. Yakın gelecekte hidrojenle ilgili gelişmelerde şaşırtıcı haberler duyabiliriz.
Tüpraş Yatırımları
Tüpraş 2022 yılında 173, 2013 yılında 354 milyon USD yatırım harcaması yapmıştır. 2024 yıl sonuna kadar ise 500 milyon USD yatırım yapmayı planlamaktadır. 2050 yılına kadar ise 10 milyar USD yatırım yapılacaktır. Bu yatırım harcamaları temelde üst başlıkta bahsettiğimiz stratejik dönüşüm planı kapsamında yapılacaktır.
Tüpraş 2024 3. Çeyrek Bilanço İncelemesi
Bu incelemeyi hazırlarken Tüpraş’ın bilanço, gelir tablosu ve faaliyet raporlarını detaylı bir şekilde araştırdık ve değinilmesi gereken en önemli noktaları sizler için derledik. Bu açıdan sadece parasal verilerin yazıya döküldüğü bir analizin ötesinde değişimlerin sebeplerini ve bu değişimlerin gelecekteki etkileri üzerinde de durmak istiyoruz.
Mali tablolarda enflasyon muhasebesi uygulandığı için finansal verilerin enflasyon etkisinden arındığı söylenebilir ancak burada ufak bir detayı da paylaşmak istiyoruz. Her ne kadar enflasyon düzeltmeleri TÜFE veya ÜFE oranına göre yapılsa da sektördeki enflasyon bazı durumlarda daha yüksek olabilir. Bunu da bir kenara not ederek finansal analizleri yorumlamakta fayda var.
Satışlar
Brüt satışlar 2023 yılının ilk 9 ayında 692 milyar lira iken 2024 yılının ilk 9 ayında 605 milyar lira olmuştur. Satış gelirlerinde % 12’lik bir düşüş olduğunu belirtmek gerekir.
Satışların yaklaşık olarak %81’i yurt içine, %19’u yurt dışına yapılmıştır.
Ayrıca tüpraş için en temel hammadde petrol olduğu için, ürettiği benzin veya motorin gibi ürünlerin satışından elde ettiği hasılat da petrol fiyatına bağlı olarak artıp azalabilir. Yıllık ortalama ham petrol fiyatı 2022 yılında 100 ABD doları, 2023 ve 2024 yılında 82 ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Yani 2022’ye göre 2023 ve 2024’te ham petrol fiyat ortalaması %18,4 daha düşük olmuştur. Ayrıca Euro bölgesinde ekonomik etkinliğin zayıflaması satışları azaltmıştır.
Esasen satışlardaki parasal değişimler petrol fiyatlarında son 4 yıldır yaşanan ciddi dalgalanmalardan çok etkilenmiştir. Küresel anlamda siyasal ve askeri krizlerin sakinleşmesine veya artmasına göre petrol fiyatlarındaki değişim Tüpraş’ın satış gelirlerini etkilemeye devam edecektir.
Karlılık ve Maliyet Yapısı
Yukarıda bahsettiğimiz gibi satış gelirleri dış faktörlere çok bağlıyken karlılık tarafında operasyonel verimlilik ve finansal yönetim daha çok öne çıkmaktadır.
Aşağıda 2023 ve 2024 yılının ilk 9 ayına ait kar kalemleri yer almaktadır. Görüldüğü üzere geçen yılın aynı dönemine göre karlılıkta ciddi bir azalma olmuştur.
| Gelir tablosundaki kar kalemleri | 2024/09 (TL) (000) | 2023/09 (TL) (000) | |||
| Brüt Kar | 53,327,486.00 | 112,783,700.00 | |||
| Net Esas Faaliyet Karı | 32,937,206.00 | 94,549,476.00 | |||
| Esas Faaliyet Karı | 27,805,013.00 | 76,230,677.00 | |||
| Finansman Geliri Öncesi Faaliyet Karı | 28,612,218.00 | 78,732,888.00 | |||
| Sürdürülen Faaliyetler Vergi Öncesi Karı | 23,490,598.00 | 57,120,945.00 | |||
| Dönem Karı | 13,868,022.00 | 23,763,357.00 |
| Gelir tablosundaki kar kalemleri | 2024/09 (TL) (000) | 2023/09 (TL) (000) |
| Brüt Kar | 53,327,486.00 | 112,783,700.00 |
| Net Esas Faaliyet Karı | 32,937,206.00 | 94,549,476.00 |
| Esas Faaliyet Karı | 27,805,013.00 | 76,230,677.00 |
| Finansman Geliri Öncesi Faaliyet Karı | 28,612,218.00 | 78,732,888.00 |
| Sürdürülen Faaliyetler Vergi Öncesi Karı | 23,490,598.00 | 57,120,945.00 |
| Dönem Karı | 13,868,022.00 | 23,763,357.00 |
İlk olarak brüt kâr marjı geçen yıl %16 iken bu yıl ilk 9 ayda %8,8 olmuştur. Hisse fiyatını baskılayan ne önemli faktörlerden biri budur.
Geçen yılla kıyaslandığında karlılık düşmüştür ancak bu yılın ilk ve ikinci çeyreğine göre karlılıkta ılımlı bir artış olmuştur. Geçen senenin gerisinde kalınması ise olumsuz bir durum olarak göze çarpmaktadır.
Öte yandan bu dönemde finansman geliri konusunda şirket iyi bir iş çıkarmıştır. Yılın ilk 9 ayında 7 milyar liralık net finansman geliri elde edilmiştir. Bu da enflasyon muhasebesinden dolayı kaybedilen yaklaşık 12 milyar lirayı bir miktar dengeleyerek dönem karının kötüleşmesine engel olmuştur.
Borç Yapısı
Tüpraş’ın kısa vadeli borçları konusunda sorun yoktur. Ancak, uzun vadeli borçların bu yıla düşen taksit ödemeleri geçen yıla kıyasla 9 milyar liradan 26 milyar liraya çıkmıştır.
Kısa vadede ödenmesi gereken borçlar açısından yük biraz artmış gibi görünse de bu durum diğer yandan uzun vadeli borçların azalmasını sağlamıştır.
Kısa vadeli borç yükünde artış, uzun vadeli borç yükünde ise azalma net bir şekilde görülmektedir. Yeni büyük çaplı borçlanmalar gerçekleşmezse, önümüzdeki yıl şirketin borçluluk açısından son derece rahatlayacağı söylenebilir.
Ancak borçlanmaya sadece parasal ifadelerle bakmak yanıltıcı olur. Borçların sürdürülebilirliğini kontrol etmek için borç rasyolarını incelemek gerekir.
| Rasyo | 2024/03 | Son 10 yıl ortalaması | |||
| Cari oran | 1,21 | 1,09 | |||
| Likidite oranı (asit-test oranı) | 0,79 | 0,70 | |||
| Nakit oranı | 54,03 | 44,67 |
| Rasyo | 2024/03 | Son 10 yıl ortalaması |
| Cari oran | 1,21 | 1,09 |
| Likidite oranı (asit-test oranı) | 0,79 | 0,70 |
| Nakit oranı | 54,03 | 44,67 |
Yukarıda şirketin borç ödeme gücünü gösteren rasyolar yer almaktadır. Hepsi oldukça iyi seviyelerdedir. Hatta şirket elindeki nakdin tamamıyla borçlarının %54,ünü kapatabilecek kadar iyi durumdadır. Cari oran için takip edilmesi gereken minimum oranın 1, likidite oranı için ise 0,70 olduğu söylenebilir. Elbette bu evrensel bir oran değildir. Ancak analistlerin takip ettiği yaklaşık oranlar bunlardır. Tüpraş da bu oranları son 10 yılda gittikçe iyileştirmiştir.
Finansman giderlerinin net satışlara oranı da sürdürülebilir bir borç yapısı için takip edilmesi gereken önemli bir orandır. 2024’ün 3. çeyreğinde Tüpraş’ın finansman giderlerinin net satışlar içindeki payı %2,68’dir. Pandemi sonrası dönemde %13’e kadar çıksa da son dönemde düşmüştür. Bu açıdan Tüpraş finansman giderlerini kontrol altında tutmaktadır.
Kısa vadeli borç ödemeleri bu dönemde bir miktar birikmiş olsa da, borçlarının sürdürülebilirliği ve uzun vadeli borçlar konusunda bir sorun yoktur. Şirket borç yönetimini başarılı bir şekilde yürütmektedir.
Tüpraş Ne Kadar Temettü Veriyor?
Tüpraş 2023 yılında 2 defa temettü ödemesi yaparak karının %65’ini hissedarlarıyla paylaşmıştır.
Şirket bu yıl Nisan ayında ilk taksit olarak 20 milyar lira temettü dağıtmıştır. Karının %37’sini temettü olarak vererek hisse başı net 9,34 TL ödeme yapmıştır. İkinci temettü ödemesi de 1 Ekim tarihinde toplamda 23 milyar lira olarak gerçekleşmiştir. Bu da hisse başına net 10,73 TL temettü ödemesine denk gelmiştir. Şirket bu yıl da geleneği bozmayarak iki parçalı temettü ödemesine devam etmiştir.
Şirketin 2024 yılında geçen yıla göre daha az kar etmesi 2025 yılındaki temettü ödemelerini törpüleyebilir. Bu açıdan temettü ve karlılık arasında önemli bir bağlantı vardır. Daha yüksek karlılık önümüzdeki yıl daha yüksek temettü anlamına geldiği için temettü yatırımcılarının karlılığı takip etmesini öneririz.
Tüpraş Teknik Analiz – Grafik İncelemesi
Tüpraş’ın uzun vadeli USD grafiğini incelediğimizde, hissenin 24 yıldır geçmekte zorlandığı ve her seferinde satışla karşılaştığı yerden yine satış yiyerek aşağıya indiğini net bir şekilde görebilirsiniz. 24 yıldır 5 defa aynı yere dokunup düşüş yaşamış.
Şu an için hissede hacim düşük ve finansal tablolarına baktığımızda karlılık konusunda şirket biraz zorlanıyor. Bu açıdan ciddi bir yükseliş için büyük beklenti olmasa da finansal piyasalarda her zaman beklenmeyeni beklemek büyük karlar getirir.
Grafikteki hareketlerin artık yavaşlaması ve yataylaşmasından buraların dip oluşmaya başladığı sonucuna varılabilir. Uzun vadeli yatırımcılar için buralardan alıma geçmek mantıklı olabilir. Ama kısa vadeli bakış açısıyla hissenin gerçekten yukarı dönmesini beklemek ve karlılıklarda artışı görmek gerekir.
Tüpraş özet değerlendirme
- Satış: Şirketin satış gelirleri geçen yıla göre düşük seyretmektedir.
- Karlılık: Karlılık geçen yılın gerisindedir.
- Borç yapısı: Uzun vadeli borçlar azalmaktadır ve borç rasyoları çok iyi durumdadır.
- Teknik görünüm: Hisse uzun vadeli yatırım için kısmi alım imkanı vermektedir.
Tüpraş (TUPRS) - Yatırım için Aracı Kurum Alternatifleri
Tüpraş veya başka herhangi bir hisse senedine yatırım yapmaya başlamak için aşağıdaki aracı kurum incelemelerimize göz atabilirsiniz:
👉 Daha detaylı bir bilgi için sıardaki makalemizi inceleyin: TUPRS | Tüpraş Hisseleri Nasıl Satın Alınır?
Ayrıca Borsa İstanbul'da işlem gören diğer önemli hisse senetlerinin incelemerini okumak isterseniz aşağıdaki bağlantılara tıklayabilirsiniz:
