Borsa
Özel Sektör Tahvili Nedir?
Özel sektör tahvili veya diğer adıyla şirket tahvili, şirketlerin finansman sağlamak amacıyla ihraç ettikleri bir borçlanma aracıdır. Özel sektör tahvillerini satın alan yatırımcılar tahvilini satın aldıkları şirketin alacaklısı haline gelirken, tahvili ihraç eden şirket ise ana parayı geri ödemeyi ve vade sonuna kadar belirli dönemlerde faiz ödemeyi taahhüt eder. Türkiye'de özel sektör tahvillerini sadece anonim şirketler ihraç edebilirler.
Özel sektör tahvili satın aldığınızda, temel olarak tahvili ihraç eden şirkete kredi vermiş olursunuz. Bir şirket, örneğin büyümek, yeni ürünler araştırmak veya borçlarını yeniden finanse etmek için paraya ihtiyaç duyduğunda, özel sektör tahvili çıkarabilir. Özel sektör tahvilleri iskontolu (kupon ödemesiz) veya kuponlu olarak ihraç edilebilir. İskontolu tahvillerde tahvil üzerinde yazılı nominal değer üzerinden belirli bir iskonto ile satışa sunulur ve vade tarihinde yatırımcıya tahvilin nominal değeri ödenir. Kuponlu tahvillerde ise tahviller nominal değeri üzerinde satılır ve yatırımcıya yıllık, altı aylık veya çeyreklik dönemlerde kupon faizi üzerinden ödemeleri yapılır. Siz de bu tahvilleri satın alarak şirkete borç para vermiş olursunuz. Tahvil ihraç eden şirket ise sizden aldığı borca karşılık olarak , vade tarihinde iskontolu tahvillerde size elinizdeki tahvillerin nominal değerini ödemeyi ve tahvili satın alırken uygulanan iskonto oranı kadar getiri elde etmenizi veya kuponlu tahvillerde , yine vade tarihinde tahvilin nominal değeri üzerinden ödediğiniz parayı size geri ödemeyi ve ayrıca vade tarihine kadar önceden açıklanan belirli dönemlerde kupon ödemesi olarak bilinen faiz ödemeleri yapmayı taahhüt eder.
Özel sektör tahvilini, bugün satın aldığınız ve şirketin, borç verdiğiniz ana paraya ek olarak verdiğiniz borcun karşılığı olarak bir prim tutarını geri ödemeyi vaat ettiği bir kupon olarak düşünün. Bu "prim", şirketin genellikle periyodik olarak örneğin yılda bir kez size ödediği faizdir. Böylece, tahvilin vade tarihi geldiğinde sadece ilk yatırımınızı, yani ana paranızı, geri almakla kalmaz, aynı zamanda ek bir kar elde etmiş olursunuz.
Özel sektör tahvilleri, büyük çok uluslu şirketlerden küçük şirketlere kadar uzanan geniş bir yelpazedeki şirketler tarafından ihraç edilebilir. Bu tahviller risk ve getiri açısından farklılık gösterir. Büyük ve istikrarlı şirketler tarafından ihraç edilen tahviller genellikle daha az riskli olarak kabul edilir ancak genellikle bunların faiz oranları daha düşüktür. Buna karşılık, daha küçük veya mali sorunları olan şirketlerin tahvillerinin faiz oranları daha yüksek olabilir ama daha yüksek risk barındırırlar: bu tür şirketlerin paranızı geri ödeyememe olasılığı daha yüksektir.
Özel sektör tahvilleri de devlet tahvilleri gibi ihraç sonrasında ikincil piyasada alınıp satılırlar ve fiyatları dalgalı bir seyir izler. Bu demektir ki tahvilinizi vadesinden önce satmaya karar verirseniz, şirketin risk algısının ve piyasa koşullarının nasıl değiştiğine bağlı olarak, tahvili başlangıçta ödediğinizden daha fazla veya daha az bir fiyata ikincil piyasada satabilirsiniz.
Özel sektör tahvilleri, hem şirketler hem de yatırımcılar için önemli bir araçtır. Şirketler için banka kredi kullanmaya veya hisse senedi ihraç etmeye alternatif bir finansman yöntemi olan özel sektör tahvilleri, yatırımcılar için ise dikkatle seçmek koşuluyla, faiz ödemeleri yoluyla düzenli gelir kaynağı ve nispeten güvenli bir yatırım olabilirler.
Özel Sektör Tahvili'nin Özellikleri
Şirketlerin faaliyetlerini sürdürmek ve operasyonlarını büyütmek için gereken finansman ihtiyacını karşılamak amacıyla ihraç ettikleri özel sektör tahvillerinin yatırımcılara cazip fırsatlar sunan bazı çekici özellikleri vardır. Şimdi bu özellikleri ayrıntılarıyla inceleyelim.
- İlk inceleyeceğimiz özellik getiridir. Şirket tahvilleri, devlet tahvili ve benzeri diğer borçlanma araçlarına kıyasla nispeten yüksek bir getiri sağlar. Yüksek getiri oranı yatırımcılar için daha yüksek faiz demektir.
- Ayrıca, yeni kurulan küçük şirketlerden çok uluslu dev şirketlere kadar tüm şirketler şirket tahvili ihraç eder ve tahvil ihraç eden şirketlerin bu anlamdaki çeşitliliği yatırımcılar için önemli bir özendirici faktördür. Çeşitlilik, yatırımcıya üstlenmeye istekli olduğu risk seviyesine ve sektör tercihlerine göre geniş bir yelpaze sunar.
- Bununla birlikte, özel sektör tahvillerini çekici kılan bir diğer özellik ise vade süreleri ve farklı seçenekler sunmalarıdır. Şirket tahvilleri, tahvil ihraç eden şirketin ihtiyaçlarına ve alınan borcu geri ödeme kapasitesine göre farklı vadelerle ihraç edilirler. Altı ay gibi çok kısa vadeli tahvillerin yanı sıra vadeleri otuz yıla varan tahviller de ihraç edilmektedir.
- Şirket tahvillerinin bir başka önemli özelliği ise bazı tahvillerin paya (şirketin hisse senedine) dönüştürülebilir olmalarıdır. Bazı şirket tahvilleri, önceden belirlenmiş koşullarla, ihraççı şirketin hisselerine dönüştürme seçeneği bulunur. Bu seçenek, şirket hisselerinin değer kazanması durumunda yatırımcıya potansiyel ek bir getiri sağlar.
- Garanti ve risk derecesine gelince, özel sektör tahvilleri, ihraççının temerrüde düşme olasılığı nedeniyle devlet tahvillerine göre daha riskli olma eğilimindedir ancak bu tahvillerin birçoğu uzman kredi derecelendirme kuruluşları tarafından değerlendirmeye tabi tutulur ve 'en yüksek yatırım kalitesi" derecesinden 'spekülatif' dereceye çeşitli kadar kategorilere göre sınıflandırılır.
- Bu arada likiditeyi de unutmamalıyız. Birçok uzun vadeli yatırımdan farklı olarak, bazı kurumsal tahviller oldukça likittir ve vade tarihinden önce ikincil piyasada satılabilir.
- Son olarak, vergiye ilişkin özelliğine değinmemiz gerekir. Şirket tahvillerinden elde edilen gelirlerin çoğunlukla vergiye tabi olması yatırım yaparken dikkate alınması gereken bir faktördür.
Özel Sektör Tahvili Nasıl Çalışır?
Şirket tahvilleri, borsa ve yatırım alanlarında çok önemli finansal araçlardır. Peki, bu tahviller gerçekte nasıl çalışır? Aşağıda, şirket tahvillerinin işleyişlerini açıklayacağım.
Şirketler, büyümek, altyapılarını iyileştirmek veya mevcut borçlarını yeniden finanse etmek gibi amaçlarla faaliyetlerini finanse etmek için özel sektör tahvilleri çıkarırlar. Bir şirket tahvili satın aldığınızda, esasen tahvili çıkaran şirkete borç vermiş olursunuz. Yatırımınız karşılığında, şirket vade tarihi olarak bilinen belirli bir tarihte sizden aldığı borcun tamamını geri ödemeyi taahhüt eder. Yatırımcılar vade sonunda ana paralarının geri aldıkları gibi bunun yanı sıra kupon olarak bilinen dönemsel ödemeler biçiminde kendilerine ödenen bir faiz kazancı elde ederler.
Özel sektör tahvillerinin işleyiş mekanizması oldukça basittir ve aşağıdaki kavramlar yardımıyla açıklanabilir:
- İhraç: Şirket, tahvil ihraç ederek finansman sağlamaya karar verir. Bu tahvilleri, şirket ile potansiyel yatırımcılar arasında aracılık yapan bankalar veya aracı kurumlar aracılığıyla piyasada satışa çıkarır.
- Satın Alma: Yatırımcılar, ihraç edilen fiyat üzerinden tahvilleri satın alır. Satın alınan tahvil şirkete doğrudan verilen borcu temsil eder.
- Düzenli Ödeme: Şirket, tahvilin vade tarihine kadar olan süre içinde (genellikle yıllık, altı aylık)veya çeyreklik dönemlerde) tahvil sahiplerine, ana paraları üzerinden düzenli faiz ödemeleri yapar. Dönemsel faiz ödemeleri sadece kuponlu tahviller için yapılır. İskontolu tahvillerde dönemse faiz ödemesi yapılmaz
- Geri Ödeme: Üzerinde anlaşılan tarihte, bu aynı zamanda vade tarihi olarak da bilinir, şirket tahvil sahibine ana parasını geri ödemek zorundadır. Aksi takdirde, şirket yükümlülüklerini yerine getirmemiş yani temerrüde düşmüş sayılır.
Daha önce, özellikler bölümünde, belirttiğimiz gibi , şirket tahvillerinin vade süresi değişebilir. Ayrıca, faiz oranları sabit veya değişken olabilir. Diğer bir ifadeyle tahvilin vade süresi boyunca faiz sabit kalabilir veya zaman içinde değişebilir.
Halka arz yoluyla ihraç edilen tahvillerin faiz ödemeleri ve vade tarihi ile ilgili kesin koşullar, tahvil metni, izahname ve sirkülerde açıkça ve ayrıntılı olarak belirtilir. Bu belgelerde ayrıca kupon ödemelerinin hangi sıklıkla yapılacağı veya vade tarihinde birikimli olarak ödeneceği gibi tahvil ile ilgili ayrıntılı bilgiler verilir.
Özel Sektör Tahvili ile Devlet Tahvili Arasındaki Farklar
Özel sektör tahvilleri ile devlet tahvilleri arasındaki farkı daha iyi anlamak için öncelikle tahvilin ne olduğunu genel olarak anlamamız gerekir.
Tahviller, tüzel kişiler tarafından, belirli bir süre sonra sahiplerine ana para ve faiz ödemesi vaadiyle çıkarılan borç sertifikalarıdır. Özetle, bir tahvil satın aldığınızda, tahvil ihraç eden kuruma borç vermiş olursunuz.
Özel sektör tahvilleri ve devlet tahvilleri, esas olarak ihraç edenin kim olduğuna göre farklılık gösterir. Ancak, risk, getiri oranı ve vergi teşvikleri açısından bazı farklar olabilir ki bu da yatırımcıların hedeflerinize bağlı olarak bir türü diğerine tercih etmelerine neden olabilir.
- İhraç Eden: Özel sektör tahvilleri, anonim şirket statüsündeki özel şirketler tarafından yeni veya mevcut projeleri finanse etmek veya şirket operasyonlarını genişletmek için ihraç edilir. Öte yandan, devlet tahvilleri, altyapı veya eğitim programları gibi kamu projelerini finanse etmek için merkezi veya yerel yönetimler tarafından ihraç edilir.
- Risk: Devlet tahvilleri, ihraççı devletin hazinesinin güvencesi altında olması nedeniyle temerrüt veya iflas olasılıkları daha düşük olduğu için özel sektör tahvillerine kıyasla genel olarak daha güvenli kabul edilir. Ancak, ekonomik istikrarı güvenilir olmayan ülkelere yatırım yapıyorsak bu her zaman geçerli değildir.
- Getiri Oranı: Göreceli olarak daha yüksek risk barındırmaları nedeniyle özel sektör tahvillerinin getiri oranları genellikle devlet tahvillerine kıyasla daha yüksektir. Yüksek getiri, daha yüksek bir risk almaya istekli olan yatırımcılar için önemli bir avantaj olabilir.
- Vergi Teşvikleri: Devlet tahvillerinde merkezi ve yerel yönetim vergilerinden muafiyet gibi vergi avantajları olabilirken özel sektör tahvillerde genellikle vergi avantajlı bulunmaz. Bazı durumlarda sağlanan bu tür vergi avantajları yatırımcının vergi yükünü azaltarak net getirisini etkili bir şekilde artırabilir.
- Likidite: İkincil piyasalarda özel sektör tahvillerine kıyasla daha aktif bir şekilde alınıp satıldıkları için devlet tahvillerinin likiditeleri, daha yüksektir. Bu nedenle, elinizdeki tahvilleri vade tarihinden önce satmaya karar verirseniz devlet tahvillerine alıcı bulmak biraz daha kolay olabilir.
Özetle, özel sektör tahvilleri ile devlet tahvilleri arasında yapacağınız seçim büyük ölçüde sizin bireysel yatırımcı profilinize bağlıdır. Güvence ve vergi avantajları arıyorsanız, devlet tahvilleri muhtemelen sizin için daha uygundur. Öte yandan, daha yüksek getiri arıyorsanız ve ilave risk almaya hazırsanız, özel sektör tahvillerine yatırım yapmayı değerlendirmek isteyebilirsiniz.
Özel Sektör Tahvillerine Yatırım Yapmanın Avantajları ve Dezavantajları
Özel sektör tahvillerine yatırım yapmak, birçok yatırımcı için çekici bir strateji olabilir. Yine de, her yatırım belirli ölçüde risk barındırdığından, özel sektör tahvillerine yatırım yaparken de ortaya çıkabilecek tüm avantaj ve dezavantajları anlamak çok önemlidir.
Özel Sektör Tahvillerine Yatırım Yapmanın Avantajları
- ✅ Özel sektör tahvillerine yatırım yapmanın en önemli avantajlarından biri daha yüksek getiri potansiyelidir. Devlet tahvilleri gibi diğer tahvil türleriyle karşılaştırıldığında, özel sektör tahvillerinin faiz oranları genellikle daha yüksektir dolayısıyla daha yüksek getiri sağlarlar.
- ✅ Ayrıca, özel sektör tahvilleri yatırım portföyünde çeşitlendirme olanağı sağlayan yatırım araçlarıdır. Yatırımcıya riski dağıtma ve portföyün genel istikrarını artırma imkanı tanır.
- ✅ Son olarak, görece yüksek likiditeye sahip olmaları nedeniyle vade tarihinden önce satıldıklarında kolay ve hızlı bir şekilde nakde dönüştürülme olasılığını garanti eder.
Özel Sektör Tahvillerine Yatırım Yapmanın Dezavantajları
Özel sektör tahvillerinin avantajların yanı sıra, yatırım yapmadan önce dikkate alınması gereken bazı dezavantajlar da bulunmaktadır
- ❌ Bunlardan ilki ve en önemlisi kredi riskidir. Bir özel sektör tahvilini satın aldığınızda, tahvilin vade tarihinde size ödeme yapıp yapacağından emin olmadığınız bir şirkete borç veriyorsunuz.
- ❌ Ayrıca, piyasa faiz oranlarının değişme olasılığı vardır. Tahvil fiyatları faiz oranları ile ters orantılıdır, yani faiz oranları yükseldiğinde genellikle tahvil fiyatlar düşer ve bu nedenle yatırımcılar tahvillerini vadesinden önce ikincil piyasalarda satmaya karar verdiklerinde ellerindeki tahvilin fiyatının nominal değerinin altına düştüğüne tanık olabilirler.
- ❌ Son olarak, tahvillerle ilgili riskin gerektiği gibi değerlendirilememesi olasılığını belirtilmemiz gerekir. Tahvili ihraç eden şirketin finansal yapısı ve faaliyetlerinin durumu gibi uzun vadede faiz ödeme ve anapara geri ödeme kabiliyetini etkileyebilecek faktörler tam olarak anlaşılmadan yatırım yapılırsa tahvil ile ilgili olası riskler net olarak değerlendirilemeyebilir.
Bu avantajları ve dezavantajları anlamak, özel sektör tahvillerine yatırım yapan herhangi bir yatırımcı için esastır. Sonuç olarak, burada en kritik nokta bu kadar önemli bir finansal karar vermeden önce yatırımın riskini ve potansiyel getirisini net bir şekilde görebilmektir.
Önerilen Makaleler
