Grafik Formasyonları Nelerdir? – Teknik Analiz ile Grafik Okuma

Teknik analizle grafiklerdeki bilgileri daha iyi anlamak istiyorsanız, bu makale doğru bir başlangıç noktası olacaktır.

Grafik formasyonları, piyasayı çözümlemenin en etkili yollarından biridir. Bu makalede birlikte şunları öğreneceğiz:

• Chartism nedir?
• Borsa trendleri nelerdir?
• Destek ve direnç arasındaki temel farklar
• Trend dönüş formasyonları
• Trend devam formasyonları

Tüm bunların sonunda, en önemli 10 grafik formasyonuna aşina olacak ve grafik yorumlama konusunda sağlam bir temel edineceksiniz. Hadi başlayalım.

Trading'de Grafik Formasyonları Neledir? - Grafikleri Anlama

“Chartism” kelimesinin kökeni, İngilizce “chart” (grafik) kelimesine dayanır. Charting, teknik analizde kullanılan bir yöntemdir ve fiyat grafiklerindeki formasyonları gözlemleyerek gelecekteki piyasa hareketlerini tahmin etmeyi amaçlar. Charting’in temel hedefi, momentum veya trend değişimi sinyali verebilecek fiyat hareketi modellerini tespit etmektir.

Başka bir deyişle, fiyat hareketi (price action) ve işlem hacmini inceleyerek, grafik analizine dayalı işlem stratejileri bir finansal varlığın fiyatının gelecekte nasıl hareket edebileceğini öngörmeye çalışır.

Bu yaklaşım üç temel prensibe dayanır:

• Fiyat her şeyi yansıtır
• Tarih tekerrür eder
• Fiyatlar trendler halinde hareket eder

Daha fazla bilgi için: Teknik Analiz: İlkeler, Teoriler, Şekiller ve Göstergeler

Ancak, farklı grafik şekillerini incelemeye başlamadan önce iki temel kavramı anlamamız gerekir:

• Trendler nasıl oluşur?
• Destek ve direnç nedir?

Destek ve Direnç

Destek ve direnç, grafiklerde oluşan farklı formasyonların temelini oluşturan çizgilerdir. Bu konuyu ilerleyen bölümlerde daha ayrıntılı ele alacağız.

Destek (Alt Çizgi):

Destek, piyasanın fiyatın altına düşmekte zorlandığı belirli bir seviyedir. Bu seviye, geçmişte fiyatın defalarca test edildiği ve alıcıların piyasaya girerek fiyatın yeniden yükselmesine neden olduğu noktalardır.

Destek kavramı, fiyatların belirli bir seviyenin altına kolayca düşmeyeceği varsayımına dayanır; çünkü bu seviyede yoğun bir alım baskısı oluşur. Fiyat destek seviyesine yaklaşıp ardından yükseldiğinde, buna destekten dönüş (bounce) denir.

Bu nedenle yatırımcılar, destek seviyesinden gelen bu dönüşü piyasada alım sinyali olarak kullanabilirler.

Direnç (Üst Çizgi):

Direnç, desteğin tam tersidir. Başka bir deyişle, direnç seviyesi, yatırımcıların satış yapma eğilimi gösterdiği fiyat seviyesidir. Bu noktada oluşan satış baskısı, fiyatın yükselişini durdurur veya geri çevirebilir.

Direnç seviyesi, fiyatların bu seviyenin üzerine çıkmasını zorlaştıran satış yoğunluğu nedeniyle oluşur. Yatırımcılar, direnç seviyelerini satış sinyali olarak değerlendirir ve bu seviyeleri belirlemek için trend çizgileri gibi teknik analiz araçlarını ve piyasa hareketlerini incelerler.

Grafik üzerinde direnç, genellikle fiyatın aşmakta zorlandığı bir seviyeyi gösteren yatay bir çizgi ile görselleştirilir.

Bitcoin grafiğinde, 2022 yılının sonlarında aylar boyunca Bitcoin’in 17.800 dolar civarındaki önemli bir direnç seviyesini defalarca test ettiğini ancak kıramadığını görebilirsiniz. Birkaç denemenin ardından ise bu seviyeyi güçlü bir şekilde aşmayı başarmıştır.

Grafikte Trend Analizi

Grafik formasyonlarında, trend, piyasanın genel olarak hareket ettiği yönü ifade eder. Bu kavram, piyasaların trendler halinde hareket ettiği fikrine dayanır ve trendler üç şekilde sınıflandırılır: yükseliş (bullish), düşüş (bearish) veya yatay (sideways).

• Yükseliş trendi, fiyatların giderek daha yüksek seviyelere çıkmasıyla karakterizedir.
• Düşüş trendi, fiyatların giderek daha düşük seviyelere inmesiyle tanımlanır.
• Yatay trend, fiyatların belirgin bir yön olmaksızın dar bir aralıkta hareket ettiği durumlardır.

Teknik grafik analizi, piyasa trendlerini belirlemek ve piyasanın genel yönünü anlamak için kullanılır. Bu amaçla yatırımcılar, trendleri tespit etmek için farklı araçlar ve teknikler kullanabilirler.

Aşağıda, içinde bulunduğumuz trend türünü öngörmemize yardımcı olan (ancak kesinlik sağlamayan, çünkü bu bir kesin bilim değildir) başlıca grafik formasyonlarına göz atacağız.

10 Grafik Formasyonu

Şimdi, hem trendin devamı hem de değişimi için traderlar arasında popüler olan Grafik formasyonlarına göz atalım:

6 Trend Değişikliği Grafik Formasyonu

İşte trend değişikliğinin 6 ana teknik analiz şekli:

1. Omuz-Baş-Omuz
2. Ters Omuz-Baş-Omuz
3. İkili Tepe
4. Üçlü Tepe
5. İkili Dip
6. Üçlü Dip

Aşağıda bu trend değişikliklerini daha detaylı inceleyeceğiz:

Omuz Baş Omuz Formasyonu

Omuz-baş-omuz: Bu model, fiyat değişikliğini yansıtır ve güvenilirliği nedeniyle en önemli figürlerden biri olarak kabul edilir. Yüksek güvenilirliği nedeniyle en çok takip edilen formasyonlardan biridir, ancak bu onun yanılmaz olduğu anlamına gelmez.

Bu formasyonun iki türü vardır:

• Yükseliş (Bullish) Ters HCH → Fiyatın yukarı yönlü bir dönüşe hazır olduğunu gösterir.
• Düşüş (Bearish) HCH → Fiyatın aşağı yönlü bir dönüşe hazır olduğunu gösterir.

Ters Omuz Baş Omuz Formasyonu

Ters Omuz Baş Omuz: OBO’nun tersidir ve genellikle düşüş trendinin ardından oluşur. Bu formasyon, trendin yukarı yönde değişebileceğinin güçlü bir sinyalidir.

En uygun giriş noktası, fiyatın boyun çizgisini kırdığı ve mumun bu seviyenin üzerinde kapanış yaptığı andır.

İkili Tepe Formasyonu

İkili tepe formasyonu, fiyatın yükseliş trendinden düşüş trendine dönebileceğini gösteren bir trend dönüş formasyonudur. Grafikte, iki tepe noktasının arasında bir dip seviyesi bulunur.

Bu formasyonda en uygun işlem zamanı, fiyatın ikinci tepeden sonra düşüşe geçtiği noktada short (kısa) pozisyon açarak düşen fiyattan kazanç sağlamaktır.

İkili Dip Formasyonu

İkili dip formasyonu, bir düşüş trendinin ardından ortaya çıkar ve fiyatın yukarı yönlü bir dönüş yapabileceğini gösteren güçlü bir trend dönüş formasyonudur. Grafikte, iki dip noktasının ardından gelen bir direnç kırılımı bu dönüşün teyididir.

Özellikle ikinci dip, birinciden biraz daha aşağıya sarktığında, bu formasyon daha anlamlı hale gelir. Bunun nedeni, güçlü oyuncuların ilk düşüşte pozisyon almaları ve fiyat yükseliyormuş gibi göründüğü anda ani satış yaparak diğer yatırımcıların stop-loss emirlerini tetiklemeleridir. Bu süreçte birçok yatırımcı pozisyondan çıkarken, büyük oyuncular bu seviyelerden toplu alım yaparak fiyatın hızlı bir şekilde yükselmesini sağlarlar.

Üçlü Tepe Formasyonu

Üçlü tepe formasyonu, birbirine eşit veya çok benzer üç tepe noktasının oluşması ve ardından destek seviyesinin aşağı yönde kırılmasıyla meydana gelir. Bu formasyonlar genellikle üç ila altı aylık bir zaman diliminde oluşur.

Üçlü tepe, üç yükseliş tepesinden oluştuğu için, düşüş yönlü trend dönüşleri açısından oldukça güvenilir bir sinyal verir. Formasyon tamamlandığında, short (kısa) pozisyon açmak veya mevcut long (uzun) pozisyonları kapatmak için uygun bir zamandır.

Üçlü Dip Formasyonu

Üçlü dip formasyonu, fiyatın benzer seviyelerde üç kez dip yapması ve her seferinde bu seviyeden yukarı yönlü tepki vermesiyle oluşur. Analizi, ikili dip formasyonuna benzer; fark, bu yapının üç dipten oluşması ve biraz daha karmaşık bir oluşum sürecine sahip olmasıdır.

Formasyon dört aşamadan oluşur:

• Son olarak fiyat, direnç seviyesini yukarı kırar ve bu, long (uzun) pozisyon açmak için uygun bir sinyaldir.
• İlk dip oluşur ancak henüz hangi formasyonun gelişeceği belli değildir.
• Fiyat tekrar düşer ve ilk dip seviyesi destek görevi görür.
• Fiyat üçüncü kez düşmeye hazırlanır, bu da formasyonun son aşamasına geçildiğini gösterir.

Trendin Devamını Gösteren Formasyonlar

Piyasa trendlerinin sadece dönüşleri değil, devam ettiği noktalar da grafik analizinde büyük önem taşır. Bu bölümde, en yaygın 4 trend devam formasyonuna göz atacağız:

• Kama (Wedge) – Yükseliş veya Düşüş
• Bayrak (Flag) ve Flama (Pennant)– Yükseliş veya Düşüş
• Simetrik Üçgen (Symmetrical Triangle) – Yükseliş veya Düşüş
• Dikdörtgen (Rectangle)

Bayrak ve Flama Formasyonu (boğa veya ayı)

Yükseliş ve düşüş bayrak ve flama formasyonları, fiyat hareketlerindeki momentum değişimlerini ve kısa süreli konsolidasyon dönemlerini tespit etmeye yardımcı olur.

• Düşüş bayrağı/flaması durumunda fark, fiyat hareketinin yönündedir. Bu senaryoda, formasyonun aşağı yönde kırılmasıyla short (kısa) pozisyon açılır.
• Yükseliş bayrağı/flaması, art arda gelen güçlü yükseliş mumları ve sınırlı düzeltmelerle karakterizedir. Bu momentumu değerlendirmek için, formasyonun yukarı yönde kırılmasıyla pozisyona giriş yapılır ve stop-loss emri konsolidasyon alanının altına yerleştirilir.

Üçgen Formasyonu (boğa veya ayı)

Simetrik üçgen formasyonları, piyasanın mevcut durumunu anlamak için önemli bilgiler sunar ve en sık karşılaşılan formasyonlardan biridir.

Bu formasyonlar genellikle bir konsolidasyon süreci sırasında oluşur. Fiyat, yükseliş veya düşüş yönünde dalgalanmaya başladıktan sonra giderek daralan bir aralıkta hareket eder, üstte bir direnç ve altta bir destek çizgisi oluşur ve bu iki çizgi bir noktada birleşir.

Direnç seviyesinin yukarı kırılması, long (uzun) pozisyon için uygun bir giriş sinyalidir. Düşüş yönlü senaryoda ise destek çizgisinin kırılmasıyla short pozisyon değerlendirilebilir.

Dikdörtgen (yükselen veya düşen)

Dikdörtgen formasyonu, fiyatların belirli bir süre boyunca dar bir aralıkta konsolide olmasıyla oluşan bir grafik formasyonudur. Bu durum, ne alıcıların ne de satıcıların kontrolü ele alabildiği bir piyasa evresini gösterir; fiyat bu süreçte belirli bir bant içinde hareket eder.

Dikdörtgen formasyonları iki şekilde görülür:

• Yükseliş dikdörtgeni, bir yükseliş trendinin ardından fiyatın dar bir aralıkta konsolide olmasıyla oluşur. Bu durum, alıcıların yükseliş trendine devam etmeden önce kısa bir mola verdiğini gösterir.
• Düşüş dikdörtgeni ise bir düşüş trendinin ardından ortaya çıkar ve satıcıların düşüşe devam etmeden önce kısa bir nefes aldığını ima eder.

Yatırımcılar, dikdörtgen formasyonlarını teknik analizde giriş ve çıkış fırsatlarını belirlemek için kullanırlar.

• Düşüş dikdörtgeninde destek çizgisinin aşağı kırılması ise satış sinyali olarak yorumlanır.
• Fiyat, yükseliş dikdörtgeninin direnç çizgisini yukarı kırdığında, bu bir alım sinyali olarak değerlendirilir.

Kama Formasyonu (yükselen veya düşen)

Kama formasyonları, fiyat hareketlerinin giderek daraldığı durumlarda oluşur ve iki çizginin bir noktada (tepe noktasında) birleşmesiyle şekillenir. Yükselen kamalar, yükselen zirvelerle, düşen kamalar ise yükselen diplerle oluşur.

Bu formasyonlar, her zaman trend dönüşünü göstermez; bazen bir trend devam formasyonu olarak da karşımıza çıkabilir.

Peki farkı nasıl anlarız?

• Aşağı yönlü bir kırılma gerçekleşirse, fiyatın düşmesi beklenir.
• Yukarı yönlü bir kırılma olursa, fiyatın yükselmesi beklenir.
• Yükselen kama, grafikte yukarı eğimli bir yapı gösterir.
• Düşen kama ise aşağı eğimli bir yapıya sahiptir.

Kama formasyonları, her zaman diliminde ve her tür varlıkta görülebilir.

Göstergeler içinde dikkat çeken bir diğer önemli formasyon ise Fincan Kulp Formasyonu modelidir.

Bu makalede anlatılan tüm formasyonlar, teknik analiz alanında “kutsal kitap” olarak kabul edilen John Murphy’nin Financial Markets’ta Teknik Analiz adlı eserinde ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. Eğer bu alandaki bilginizi derinleştirmeyi düşünüyorsanız, en iyi teknik analiz kitapları hakkındaki yazımıza da göz atabilirsiniz.

Son olarak, mum formasyonlarını merak ediyorsanız, Mum Formasyonları hakkındaki yazımızı kaçırmayın.

Kısacası, bunlar fiyat hareketlerini ve trendleri değerlendirirken en önemli grafik formasyonlarıdır. Peki siz işlem yaparken grafik formasyonlarını bir rehber olarak kullanıyor musunuz, yoksa farklı türde indikatörleri mi tercih ediyorsunuz? Yorumlarınızı merakla bekliyorum.