Temel Analiz Nedir? Oranlar, Yöntemler ve Şirket Türleri

Bu makalenin amacı, temel analiz üzerine temel bilgileri aktarmaktır, böylece bilgi ve tutarlılığınızı derinleştirebilir ve bunu kendi zevkinize ve zamanınıza göre uyarlayabilirsiniz.

Bir Şirketin Temel veya Finansal Analizi

Temel analiz, bir şirketin mali tablolarını ve diğer tüm değişkenleri incelererek bir hisse senedinin teorik değerini tespit etmeye çalışan bir borsa analiz yöntemidir. Temel analiz, aynı zamanda uzun vadeli yatırım stratejileri oluşturmak isteyen yatırımcılar için güçlü bir referans noktasıdır. Şirketin gerçek değerine odaklanarak sabırlı yatırım anlayışını benimser.

Temel Borsa Analizi Nereden Başlar?

Peki, temel borsa analizi nereden başlar? İlk adım, bir şirketin mali tablolarını ve temel verilerini incelemektir. Temel analiz, özellikle finansal tablolar üzerinden yürütülen detaylı hesaplamalarla desteklenir. Bu tablolar, bir şirketin mali yapısını bütün yönleriyle ortaya koyar.

Bunu yaparken, analizlerimizi nasıl hazırlayacağımızı ve bir hisse senedinin borsa fiyatıyla uyumlu olup olmadığını göreceğiz:

Bilanço

Bilanço, ya da Finansal Durum Bildirimi, bir şirketin belirli bir andaki finansal durumunu gösteren bir finansal rapordur. Bir şirketin varlıkları, borçları ve öz sermayesi hakkında temel bilgiler sunar.

Temel analizde bilanço, birkaç önemli değişkeni içerir:

• Muhasebe değeri
• Ayarlanmış muhasebe değeri
• Solvens
• Likidite oranı veya asit testi oranı
• Borçlanma oranı

Gelir Tablosu

Gelir Tablosu, ya da Sonuç Bildirimi/Kar ve Zarar Bildirimi, belirli bir zaman dilimi boyunca bir şirketin gelirlerini, giderlerini ve net karını veya zararını gösteren bir finansal rapordur. Temel analiz için gelir tablosundan elde edilebilecek önemli değişkenler şunlardır:

• Satışlar
• Karlar
• Brüt Marj
• EBITDA

Nakit Akış Tablosu

Nakit Akış Tablosu, bir şirketin belirli bir zaman diliminde nakit giriş ve çıkışlarını, nakitin nasıl oluşturulduğu ve kullanıldığı hakkında detaylı bilgiler sağlar. İşletme, yatırım ve finansman faaliyetlerine ayrıntılı bakış sunar. Nakit Akış Tablosundan öne çıkan önemli değişkenler şunlardır:

• İşletme faaliyetlerinden gelen nakit akışı
• Yatırım faaliyetlerinden gelen nakit akışı
• Finansman faaliyetlerinden gelen nakit akışı
• Nakit ve nakde eşdeğerlerdeki net değişim

Şirketlerin Temel Analizi Nasıl Yapılır?

Şimdi, şirketlerin temel analizinde odaklanmamız gereken önemli alanları ve bu alanlardaki oranları nasıl değerlendireceğimizi inceleyelim:

Borçlanma Oranları

Borçlanma oranları, bir şirketin varlıklarının ne kadarının borçla finanse edildiğini gösterir. Bu oranlar, şirketin borç miktarını ve bu borçları karşılama kapasitesini ölçer. Başka bir deyişle, borçlanma oranları, bir şirketin varlıklarına kıyasla borç seviyesini ve bu borçları ödeme yeteneğini belirler. Bu nedenle:

• %100'den (1.0'den) yüksek bir borçlanma oranı, şirketin varlıklarından daha fazla borcunun olduğunu gösterir.
• %100'den (1.0'den) düşük bir borç oranı ise, şirketin borçlarından daha fazla varlığa sahip olduğunu gösterir.

Borçlanma oranlarının önemi, şirketin finansal sağlığını ve orta ile uzun vadeli istikrarını ve sürdürülebilirliğini nicel verilere dayanarak değerlendirebilmelerindedir. Yatırımcılar bu oranları, şirketin risk seviyesini belirlemek, ödeme gücüne sahip olup olmadığını doğrulamak ve yatırımlarından kar elde edip edemeyeceğini anlamak için kullanır.

Borçlanma ve ödeme gücü ile ilgili başlıca göstergeler:

• Toplam borç (yabancı kaynaklar) / Toplam aktif
• Toplam borç (yabancı kaynaklar) / Net varlık
• Banka borcu / Net varlık
• Banka borcu / (Net varlık + Banka borcu)

Karlılık Oranları

Karlılık oranları, bir şirketin gelirlerinin giderlerini karşılayıp karşılamadığını ve yatırımcılarına kar sağlayıp sağlayamadığını gösterir. Çeşitli giderlerin bulunduğu bir işletmede, bir şirketin belirli bir alanda karlı olması mümkünken başka bir alanda zarar edebilir.

Çeşitli karlılık oranları bulunmaktadır, ve bu oranlar şirketin farklı gelir ve gider kalemlerini karşılaştırmamıza olanak tanır:

• Özsermaye Karlılık Oranı
• Satış Karlılık Oranı
• Genel Karlılık Oranı
• Toplam Sermaye Karlılık Oranı

Değerleme Oranları

Değerleme oranları, bir şirketin yönetim kalitesi ve performansını değerlendirmek için kullanılan önemli ölçütlerdir. Bu oranlar aynı zamanda şirket değerleme sürecinin temel yapı taşlarıdır. İçsel değer ile piyasa fiyatı farkı, bu analizlerin temelini oluşturur. Yatırımcılar, bu oranlar aracılığıyla bir şirketin piyasa değerinin adil olup olmadığını değerlendirebilir.

İçsel değer ile piyasa fiyatı farkı, temel analizde bir hissenin gerçek değerine kıyasla nasıl fiyatlandığını anlamak açısından kritik öneme sahiptir. Değerleme oranları, bu farkı analiz etmeye yardımcı olan araçlardır. Eğer bir hissenin içsel değeri, piyasa fiyatının üzerindeyse bu durum hisse senedinin “değerinin altında” olduğunu gösterebilir. Bu tür senaryolar, uzun vadeli yatırımcılar için fırsat olarak değerlendirilir.

1. P/E (Fiyat/Kazanç Oranı)
2. P/B (Fiyat/Defter Değeri Oranı)
3. P/S (Fiyat/Satış Oranı)
4. P/CF (Fiyat/Nakit Akış Oranı)
5. Temettü Getirisi
6. Uzun vadeli kar büyümesi
7. Karın tarihsel büyümesi
8. Satışların tarihsel büyümesi
9. Nakit akışlarının büyümesi
10. Kitap değerindeki büyüme

Bu oranlar ve göstergeler, bir şirketin mali sağlığını ve potansiyel yatırım değerini derinlemesine analiz etmek için kritik öneme sahiptir. Tüm bu veriler ışığında, yatırımcılar oran analizi yaparak şirketlerin değerini, risk seviyesini ve gelecekteki potansiyelini değerlendirebilirler.

👉 Temel oranlar hakkında daha detaylı bilgiler Oran Analizi Nedir? Förmülleri Nelerdir? için yazımızı inceleyebilirsiniz.

Temel Analiz Yöntemleri

Temel analiz konusunda, edindiğimiz bilgileri nereden alacağımızı ve nasıl gruplayacağımızı zaten ele aldık. Ancak, sayısız sayı ve oranla hangi analiz türlerini gerçekleştirebileceğimizi merak ediyor olabilirsiniz. Aşağıda, bu konuda yapabileceğimiz analiz türlerini açıklıyorum:

Bottom-Up Analizi

Bottom-up analizi, borsada bireysel hisseleri değerlendirip seçmek için kullanılan, her bir şirketin özelliklerine ve temellerine odaklanan detaylı bir analiz yöntemidir. Bu yaklaşım, makroekonomik faktörler veya piyasanın genel durumu yerine, şirketleri bireysel olarak incelemeye ağırlık verir.

Bottom-up analizinde, şirketin mali tabloları, maliyet yapısı, iş modeli, yönetim kalitesi, ürün ve hizmetler, rekabetçi pozisyon, büyüme stratejisi ve diğer şirket özgü faktörler gibi unsurlar incelenir. Amaç, temel analizine dayanarak değerinin altında olduğu düşünülen veya önemli büyüme potansiyeli taşıyan hisseleri tespit etmektir.

Bu yaklaşım, mali raporların kapsamlı analizi, ilgili haberler ve şirketin performansını etkileyebilecek diğer verileri içerir. Ayrıca, şirketin itibarı, yenilikçiliği veya ürünlerine olan talep gibi niteliksel yönler de göz önünde bulundurulabilir.

Top-Down Analizi

Top-down analizi, makroekonomik faktörlerin ve piyasanın genel durumunun analizine dayanarak yatırım kararları almak için kullanılan bir yaklaşımdır. Bu analizde, ekonomik büyüme, enflasyon, faiz oranları, hükümet politikaları ve diğer ekonomik göstergeler gibi makroekonomik faktörler öncelikle incelenir. Ardından, bu faktörlerin ekonominin farklı sektörlerine nasıl etki edebileceği değerlendirilir.

Umut vaat eden sektörler belirlendikten sonra, bu sektörlerdeki şirketler daha detaylı bir şekilde incelenir. Top-down analizi, yatırımcıların makroekonomik trendler ve beklentilere dayanarak yatırım kararları almalarına olanak tanır. Güçlü performans sergilemesi beklenen sektörler veya alanlar makroekonomik faktörlere dayalı olarak belirlenir ve sonra bu sektörlerdeki en umut vaad eden şirketlerin hisseleri seçilir.

Temel Analize Göre Şirket Türleri

Analizlerimiz sonucunda farklı türde şirketler bulabiliriz:

Blue Chips

Blue Chips, piyasadaki en yüksek piyasa değerine sahip hisselerdir. Bir blue chip, pazarında yıllardır lider olan, sağlam bir bilançoya sahip ve yüksek piyasa değerine sahip bir şirketi ifade eder. Bu, geniş arz ve talep ile likidite ve fiyat istikrarı anlamına gelir. Genellikle, zaman içinde istikrarlı ve artan temettü ödeyen şirketlerdir.

Terim, her pazarda değişir ve belirlenmiş bir aralık yoktur. Çünkü Türkiye'nin blue chipleri Amerika'da küçük veya orta ölçekli şirketler olarak kabul edilir. Örneğin, ülkemizde bu tür şirketler Koç Holding, Türk Hava Yolları veya İş Bankası olurken, Amerika'da bu tür şirketler Apple, Nvidia veya Microsoft olur. Yani, hepsi pazarda yerleşik şirketlerdir, yıllardır halka açıktırlar, piyasa değerleri çok yüksektir - piyasadaki en yüksekler - ve ayrıca sağlam bir bilançoya sahiptirler.

Değer Hisseleri

Değer hisseleri genellikle olgun sektörlerde yer alır, savunmacı niteliktedir ve genellikle güçlü giriş engellerine sahiptir. Bu tür hisseler, genellikle karlarının bir kısmını temettü (kar payı dağıtımı) olarak yatırımcılara sunar ve bu sayede istikrarlı bir gelir akışı sağlar. Büyüme hisselerine kıyasla daha düşük volatiliteye sahiptirler ve uzun vadeli yatırımcılar için cazip seçenekler oluştururlar. Elektrik, gıda veya otoyol işletmeleri gibi sektörlerde faaliyet gösteren şirketler, değer hisselerine örnek olarak gösterilebilir.

Büyüme Hisseleri

Büyüme hisseleri, genellikle genişleme aşamasında olan ve önümüzdeki yıllarda büyümeye devam etmesi beklenen şirketlerin hisseleridir. Bu tür hisseler, genellikle yoğun rekabetin olduğu ve çok değişken pazarlarda faaliyet gösteren şirketlerin hisseleridir, örneğin teknoloji sektörü.

Teknik ve Temel Analiz: Hangisi Daha İyi?

Teknik ve temel analiz arasındaki süregelen diyalektikte, tıpkı makale boyunca yaptığımız gibi, her bir borsa analiz türünün nasıl farklılaştığını özetleyeceğiz:

Anahtar Kavramlar

Ana Hedefler

Anahtar Unsurlar

Analiz Araçları veya Kaynakları

Zaman Ufku

Yatırım Stilleri

Ayrıca bazı yatırımcılar, Harry Browne’un Kalıcı Portföy stratejisi gibi düşük riskli, uzun vadeye yayılan modelleri tercih ederek portföylerini ekonomik dalgalanmalara karşı korumayı hedefler.

Ana Eleştiriler

👉 Teknik analizle ilgili göstergeleri öğrenmek istiyorsanız bu yazımızı okuyabilirsiniz: Teknik Göstergeler (Teknik Analiz)

Temel Analiz Felsefesine Sahip Yatırımcılar

Şimdi ise, temel analiz felsefesine gönül vermiş yatırımcılara dair bir yolculuğa çıkalım ve bu düşünceyi en mantıklı ve karlı yöntemlerden biri olarak popülerleştiren tarihteki ve günümüzdeki önemli yatırımcılara göz atalım.

Benjamin Graham

Benjamin Graham, Londra'da dünyaya geldi ve ailesiyle birlikte doğumundan kısa bir süre sonra New York'a taşındı. Babasının vefatı sonrasında bir süre yoksulluk içinde yaşadı. Columbia Üniversitesi'nden mezun olduktan sonra Wall Street'te kariyerine başladı ve Graham-Newman Partnership adlı şirketi kurdu. David Dodd ile birlikte value investing, yani temel değerlemeye dayalı yatırım felsefesini geliştirdi. Bu yaklaşım, düşük fiyatlı ancak temel değeri yüksek şirketlere yatırım yapmayı içerir.

Warren Buffett

1930 yılında Omaha'da doğan Warren Buffett, Berkshire Hathaway'in başkanı olarak bilinir ve dünyanın en zengin ve etkili insanlarından biridir. Ekonomi ve yatırımlara olan ilgisi genç yaşlarda başladı. Buffett, yatırım dünyasındaki başarılarıyla tüm zamanların en iyi yatırımcısı olarak kabul edilir.

David Dodd

David Dodd, Columbia Business School'da Benjamin Graham'ın öğrencisi ve meslektaşıydı. 1929 Wall Street Çöküşü sonrası, daha muhafazakar ve güvenli bir yatırım yöntemi arayışı içine girdi. Graham ile birlikte yazdıkları "Security Analysis" kitabı, değer yatırımı kavramını pekiştirdi ve bu alandaki en önemli metinlerden biri haline geldi.

Peter Lynch

Peter Lynch, 1977 ve 1990 yılları arasında Fidelity Investments'ın Magellan fonunu yönetti ve yıllık %29 ile %30 arasında değişen bir getiri ile kariyerine damga vurdu. Bu başarı, onun yatırım yeteneğinin bir kanıtıdır.

Eğer siz de bu felsefeye ilgi duyuyorsanız, değer yatırımı için kitaplar okuyarak temel analiz konusunda derinleşebilir ve büyük yatırımcıların stratejilerini daha iyi anlayabilirsiniz. Örneğin: The Intelligent Investor (Akıllı Yatırımcı) ve Security Analysis bu alandaki klasik eserlerdendir.

Bu yazıda, temel analiz dünyasına dair girizgah niteliğinde bir yolculuk sunmak istedim ve temel analizin felsefesine gönül vermiş yatırımcıların izinden giderek bu alandaki bilginizi artırmanın pek çok yolu olduğunu göstermeye çalıştım. Temel analiz, yatırım dünyasında derinlemesine bir anlayış ve uzun vadeli başarı için sağlam bir temel sunar.